Γνωρίζοντας το Ξηρόμερο (Οδοιπορικό στα Βλυζιανά Ξηρομέρου)

Λίγα λόγια για την ιστορία του χωριού

Τα Βλυζιανά είναι ένα μικρό ορεινό χωριό του κεντρικού Ξηρομέρου, απέχει περίπου 15 χιλ. από τον Αστακό και είναι χτισμένο σε υψόμετρο 440 μ. ανάμεσα στα Ακαρνανικά όρη.
Το χωρίο καταγράφεται το 1521 στα τουρκικά κατάστιχα της εποχής ως Vliziani και κατοικούσαν σε αυτό 17 οικογένειες. Στη μεγαλύτερη ακμή του βρέθηκε από το 1562 έως το τέλος του 17ο αιώνα, που ήταν από τα πιο μεγάλα χωριά του καζά Ξηρομέρου και είχε 85 οικογένειες το 1562 και 80 το 1642. Οχτώ χρόνια αργότερα, το 1650, ο πληθυσμός των Βλυζιανών μειώθηκε σχεδόν στο μισό, αφού καταγράφηκαν μόνο 45 οικογένειες στο χωριό.
Τον επόμενο αιώνα συνεχίστηκε η μείωση του πληθυσμού του, όπως και όλου του Ξηρομέρου, ως συνέπεια των Βενετοτουρκικών πολέμων και της γενικότερης αστάθειας στη περιοχή. Στη μεγαλύτερη μείωση πληθυσμού του το χωριό έφτασε στο 1732, όπου είχε μόλις 9 οικογένειες. Στις αρχές του 19ου αιώνα (1815) είχε 10 οικογένειες.

Ανεβαίνοντας σήμερα οδικώς από το Βασιλόπουλο περνάς από το Ρόνι, την εκκλησιά της Παναγίας, όπου στο προαύλιό της βρίσκεται ένα πηγάδι. Ανεβαίνοντας στο εξωκλήσι των Αγίων Αναργύρων βλέπεις για πρώτη φορά τα νότια σπίτια του χωριού και την εκκλησία του Αγίου Νικολάου. Από νότια ξεκινάει μια μικρή ανηφορική κοιλάδα από αμμόλοφους με πλούσια βλάστηση. Η ανηφόρα σταματάει από την περιοχή της Αγίας Παρασκευής, η οποία είναι χτισμένη στην είσοδο μικρής σπηλιάς.
Το χωριό απλώνεται στους ανατολικούς πρόποδες του όρους Καλοβούνι (Καλαβούνι), του οποίου η υψηλότερη κορυφή έχει υψόμετρο 917 μ. Οι Ακαρνανικές κορυφές περικλείουν το χωριό σαν πέταλο, όπου η μια του άκρη αρχίζει δυτικά από το Βασιλόπουλο, εκτείνεται βόρεια και κλείνει από το ανατολικό μέρος. Απέναντι υψώνεται επιβλητική η κορυφή Βίτσι (841μ.) με τις πολλές βελανιδιές, που στη δυτική πλευρά του σχηματίζουν δύο οριζόντιες ζώνες (ζωνάρες).
Νότιά της η κορυφή Ασπρόχορτο με υψόμετρο 525 μ. Εκεί κοντά βρίσκονται και τα όρια του χωριού με το Βασιλόπουλο.
Στις πρόποδές της, από την περιοχή Σταυρός, αρχίζει μια κοιλάδα προς τα νοτιοανατολικά που φτάνει στα οροπέδια Ντοβρά και Βρίστιανα, το οποία παλαιότερα σπέρνονταν σιτηρά και σήμερα αποτελούν έναν πολύ καλούς βοσκοτόπους.
Δίπλα στη μικρή πλατεία βρίσκεται το κλειστό από χρόνια πετρόχτιστο Σχολείο και λιγοστά καφενεία. Λίγο πριν την πλατεία δύο πηγάδια, δείγμα της πλούσιας σε νερά περιοχής. Λίγο πιο πάνω από την πλατεία η ενοριακός ναός του Αγίου Νικολάου, που είναι χτίσμα του 18ου αιώνα. Πεντακόσια μέτρα περίπου βόρεια από τον Άγιο Νικόλαος βρίσκεται η εκκλησία του Αγίου Βλασίου.
Μέσα στο χωριό είναι εμφανή τα σημάδια μιας παλιάς ακμής, αφού είναι διάσπαρτα τα παλιά αρχοντικά σπίτια του, μερικά από τα οποία έχουν μετατραπεί σε ερείπια.
Στη βόρεια περιοχή του χωριού βρίσκεται η εκκλησία της Παναγίας της Αγίας Δευτέρας, γύρω από την οποία βρίσκονται αρκετές αιωνόβιες βελανιδιές. Η εκκλησία είναι χτισμένη στα ερείπια αρχαίου ναού, ενώ γύρω της υπάρχουν θεμελιώσεις αρχαίων κτηρίων.

Ένας δρόμος που θα βελτίωνε την πρόσβαση των κατοίκων στο Αγρίνιο και την Κατούνα είναι αυτός που έχει κατασκευαστεί βόρεια και περνάει από την αγία Δευτέρα.