Το μάζεμα της ελιάς στο Ξηρόμερο. Γράφει ο Παναγιώτης Χολής.

Πατρίδα μου τα λιοτρίβια σου, δουλεύουν νύχτα μέρα με του λαδιού τη μυρωδιά γεμίζουν τον αέρα. Κι ειν' οι ελιές, πατρίδα μου ακούραστες γριούλες με τον καρπό τους τρέφουνε παιδάκια και μανούλες. Κι ειν' οι ελιές, πατρίδα μου δένδρα ευλογημένα που στέκονται στον άνεμο με τα κλαδιά απλωμένα» ΙΩΑΝΝΗΣ ΠΟΛΕΜΗΣ

Το μάζεμα της ελιάς στο Ξηρόμερο

Καλύτερη αποτύπωση, για την αξία της ελιάς και του λαδιού ,από αυτή που κάνει ο ποιητής μας δεν υπάρχει. Με λίγες λέξεις καταγράφει την ιστορικότητα της ελιάς που και ως δέντρο ευλογημένο έχει μεγάλη αξία η παρουσία της στη διατροφή των λαών.

Ο μήνας Νοέμβριος είναι μήνας που ξεκινά δειλά δειλά το μάζεμα του καρπού της ελιάς ανά την επικράτεια που ανάλογα την περιοχή καταγράφεται και ο ακριβής προσδιορισμός της έναρξης ελαιοσυλλογής.

Ξεκινήσαμε λοιπόν να μαζέψουμε και εμείς(το γνωστό οικογενειακό Τιμ του τρύγου). τις ελιές μας, δέντρα που είτε κληρονομήσαμε από τους γονείς μας, είτε φυτέψαμε εμείς οι ίδιοι.

Κουραστική δουλειά δεν λέω που θέλει το χρόνο της και δεν θέλει βιασύνες και προχειρότητες.

Πρωινό το ξύπνημα γύρω στις 7.30, με απαραίτητο καφέ και συνοδεία τηγανίτας και τυρόψωμου, ευγενική προσφορά από τις αδερφές μου Αγγελική και Όλγας, ώστε κατά τις 9.00 να είμαστε στο χωράφι λίγο μετά την πρωινή επίσκεψη του Ήλιου που θα ζεστάνει την ατμόσφαιρα και θα διώξει την πρωινή υγρασία ,που κόκκαλα τσακίζει. Ο καιρός ηλιόλουστος και πολύ φιλικός.

Τα σύνεργα τις δουλειάς όλα έτοιμα και ελεγμένα από την προηγούμενη μέρα.

1. Πανιά ή δίχτυα ελαιοσυλλογής. 2. Ραβδιστικά με μπαταρία η χειροκίνητα όπως ξύλινος Λούρος 3. Αυτοκινούμενα τραπέζια ελαιοσυλλογής για ράβδισμα των κλαδιών που θα κόβονται από το δέντρο. 4. Αλυσοπρίονο ή κονταροπρίονο 5. Κλαδευτήρι και πριόνι χειροκίνητο και χτένια.

Οι ελιές στέκουν αγέρωχες και μας υποδέχονται χαρούμενες παρουσιάζοντάς μας τους χρυσούς καρπούς που απλώνουν επάνω στα λυγισμένα κλωνάρια τους σαν να μας λένε ,ήρθε η ώρα για το μάζεμα ,ήρθε η ώρα να απολαύσετε τους καρπούς από τους οποίους όπως λέει και ο ποιητής θα βγει το χρυσοφόρο λάδι που ανέθρεψε γενιές και γενιές ανά τους αιώνες. Αρμονική η συμβίωση ανθρώπων και δέντρου, αρμονική και ευχάριστη η συνεργασία ώστε το αποτέλεσμα να είναι ικανοποιητικό και για τους δύο.

Ξεκινά, αρχικά το στρώσιμο των διχτυών κάτω από το δέντρο ώστε να πέφτει εκεί ο καρπός. Ο κλαδευτής κόβει τα κλωνάρια εκείνα που πρέπει να κοπούν( η εμπειρία εδώ έχει μεγάλη σημασία ώστε να μη γίνει άσκοπη κοπή) και συγχρόνως γίνεται και ένας αρχικός καθαρισμός του δέντρου. Τα κλωνάρια ή οι φούντες που πέφτουν οδηγούνται στο τραπέζι Ελαιοσυλλογής για να αφαιρεθεί ο καρπός. Εν συνεχεία ο ραβδιστής ραβδίζει τον καρπό από τα υπόλοιπα κλωνάρια που παρέμειναν στο δέντρο για να πέσει κάτω στο δίχτυ. Συγχρόνως άλλα άτομα της παρέας αρχίζουν να καθαρίζουν τον καρπό από τα πολλά φύλλα και στη συνέχεια ο καρπός που μαζεύτηκε στα Ελαιόδιχτα ρίχνεται μέσα στα τσουβάλια γεμίζοντας τα. Η διαδικασία αυτή συνεχίζεται σε όλα τα ελαιόδεντρα μέχρι να μαζευτούν όλες οι ελιές. Ανάλογα τον αριθμό των ελαιόδεντρων θα διαρκέσει και ο χρόνος της συλλογής. Μπορεί να είναι μια εβδομάδα και να φτάσει έως και μήνα. Ο παράγοντας καιρός παίζει καθοριστικό ρόλο αφού με βροχή και λάσπη οι εργασίες δεν μπορούν να γίνουν. Αφού τελειώσει το μάζεμα όλων των καρπών από τα ελαιόδεντρα οι ελιές οδηγούνται στο ελαιοτριβείο για να βγει το πολυπόθητο λάδι " ο υγρός χρυσός " όπως το είχε χαρακτηρίσει ο Όμηρος. Τα ελαιοτριβεία δουλεύουν νύχτα μέρα για να προλάβουν να εξυπηρετήσουν όλους τους παραγωγούς και όπως λέει και ο ποιητής μας " ...με του λαδιού τη μυρωδιά γεμίζουν τον αέρα..." Είναι επίσης το σημείο συνάντησης των χωριανών και κοντοχωριανών που περιμένοντας υπομονετικά τη σειρά τους ξεδιπλώνονται συζητήσεις για την παραγωγή για το αν θα έχουν καλή λαδιά και οι συζητήσεις δίνουν και παίρνουν. Αυτό όμως που φαίνεται στα πρόσωπα τους είναι η αγωνία του αποτελέσματος. Θα πάει καλά η σοδειά; Θα βγει αρκετό λάδι; Είναι η ίδια αγωνία λίγο πριν το πέναλτυ ,η αγωνία σε εισαγωγικές εξετάσεις ή η αγωνία των εκλογών. Μια τέτοια αγωνία έζησα και εγώ όταν ο πρωτομάστορας του Ελαιοτριβείου , μπάρμπα Μάκιας που ανήγγειλε ότι οι ελιές δεν έχουν πολύ λάδι. Κρύος ιδρώτας με έπιασε, καλές φαίνονταν τζάμπα ο κόπος, η κούραση και τα έξοδα να έρθω από Αθήνα και πώς το λες στο Γέρο πατέρα που περιμένει στο σπίτι να φέρουμε πολύ λάδι; Θα απογοητευτεί! Η αγωνία αυτή άρχισε να υποχωρεί όταν στα τελευταία τσουβάλια έπεφτε πολύ λάδι και στο τέλος έγινε η ανατροπή. Όλα καλά η χρονιά πήγε καλά. Δόξα το Θεό και ο Γέρος μου θα είναι ευχαριστημένος. Με το νέο λάδι συνηθίζεται να φτιάχνουμε χαλβά και αυτό έγινε από την καλή μας τη γειτόνισσα Βαγγελιώ. Για το καλό!!

Ας επιστρέψουμε τώρα ξανά στο χωράφι. Όταν οι ελιές μαζεύονται οικογενειακά το όλο σκηνικό των εργασιών αποκτά και ένα χαρακτήρα γιορτής και ευχάριστης διάθεσης. Όπως επί παραδείγματι ο Τρύγος. Υπάρχει χαλαρότητα, ευχάριστη διάθεση και η κούραση περνά σε δεύτερη μοίρα. Αλλά μιας και είμαστε στο χωράφι και μιας και η γη αρχίζει να βγάζει εκτός απο "...το πρώτο της κυκλάμινο ..." και τα χόρτα της ευκαιρία να μαζέψουμε και τα ραδίκια μας που είναι άφθονα και πολύ τρυφερά. Γιατι όπως είπα οικογενειακή η ατμόσφαιρα και πρέπει να φάμε κιόλας οπότε μαχαιράκι και ο έχων γνώση από χόρτα (στην περίπτωσή μου ο γαμπρός μου Νίκος) γεμίζει το σακούλι. Έτοιμο το κυρίως αλλά σκέτα; Όχι βέβαια ,τα χόρτα θέλουν ψαράκι οπότε το μαριδάκι ή το γαυράκι που θα τηγανιστεί θα συμπληρώσει το δείπνο και με μπόλικο λεμόνι από την λεμονιά του χωραφιού.

Χωριό και όλα τα λιοστάσια ζούν απρόσμενες στιγμές μιας και η χρονιά είναι καλή. Ακούς φωνές ,γέλια ,θόρυβο μηχανημάτων και λες αυτόματα μέσα σου ήρθε και ο Πάνος, ήρθε και ο Κώστας, ήρθε και ο Ηλίας, συναντάς τον Γιώργο, τη Ελένη, τον Νίκο, τον Λάμπρο κάθε χωράφι και μια οικογένεια κάθε οικογένεια και μια ιστορία του χωριού σου. Βλέπεις ξαφνικά το χωριό να αποκτά ζωή να κινείται η υγιείς οικονομία και να ανοίγουν ξανά τα σπίτια. Όλα όμορφα και φυσιολογικά όπως θα έπρεπε να είναι μόνιμα. Το βράδυ αν έχεις όρεξη σε περιμένει η ταβέρνα του Γιάννη να φας φρεσκότατα καλοψημένα παϊδάκια και αν είσαι τυχερός και μείνεις Σάββατο σε περιμένει αρνάκι και γουρουνόπουλο στη σούβλα μέσα σε ευχάριστο παρεΐστικο περιβάλλον. Κάπως έτσι ξεχνάς την κούραση και μετατρέπεις την εργασία σε ευχάριστη εκδρομή.

Με αυτά θυμήθηκα τους προγόνους μας που έλεγαν το τρίπτυχο των βαρελιών: "Με τα βαρέλια του σπιτιού γεμάτα κρασί, λάδι, και αλεύρι ποτέ δεν θα πεινάσεις"

Καλή σοδειά φίλοι μου και.μην αφήσετε ποτέ τις ελιές σας.

Παναγιώτης Ηλ. Χολής.