Η Γεωργία Κολώνια μιλά στο Mindpost για την Ψυχική Ανθεκτικότητα

ΠΗΓΗ: https://mindpost.gr

Στο σημερινό Mindpost, φιλοξενούμε τη Γεωργία Κολώνια, η οποία μέσα από την πτυχιακή της εργασία με τίτλο «Η συμβολή της Βραχυπρόθεσμης Συμβουλευτικής Προσέγγισης Expansion στην ενίσχυση της Ψυχικής Ανθεκτικότητας», καταθέτει μια ώριμη και βαθιά ερευνητική ματιά πάνω σε ένα από τα πιο καίρια ζητήματα της εποχής μας: την ικανότητα του ανθρώπου να σταθεί όρθιος μέσα στις κρίσεις.

Ήρθαμε σε επαφή με την κυρία Κολώνια λόγω της ενδιαφέρουσας εργασίας της επάνω στην ψυχική ανθεκτικότητα και της ζητήσαμε να μας απαντήσει μερικές ερωτήσεις. Η ίδια ανταποκρίθηκε με γλυκύτητα και ενσυναίσθηση. Ακολουθεί η συνέντευξη:

Καλησπέρα! Πώς οδηγήθηκες στην επιλογή αυτού του θέματος για την πτυχιακή σου εργασία;

Η επιλογή του θέματος της πτυχιακής  εργασίας μου δεν ήταν τυχαία. Πρόεκυψε από βαθιά προσωπική ανάγκη. Ζώντας καταστάσεις που με έφεραν αντιμέτωπη με δυσκολίες και προκλήσεις , κατάλαβα στην πράξη  πόσο σημαντική είναι η ψυχική ανθεκτικότητα. Είναι μια δυναμική διαδικασία που μεταβάλλεται στον χρόνο και  μπορεί να καθορίσει την πορεία του ανθρώπου υπό συνθήκες αντιξοότητας – όχι μόνο για να είμαστε λειτουργικοί, αλλά και για να συνεχίσουμε να εξελισσόμαστε.

Αυτό το βίωμα με ώθησε να ερευνήσω την Expansion, μια καινοτόμο συνθετική, βραχυπρόθεσμη προσέγγιση που δεν βοηθά μόνο στη διαχείριση δυσκολιών  αλλά μπορεί να γίνει εργαλείο ενδυνάμωσης και προσαρμογής  και να οδηγήσει   σε βαθύτερη μεταμόρφωση. 

Τι σε συγκίνησε ή σε προβλημάτισε περισσότερο στη μελέτη της έννοιας της ανθεκτικότητας;

Με συγκίνησε η διαπίστωση ότι η ψυχική ανθεκτικότητα δεν είναι έμφυτη ή δεδομένη , είναι μια δυναμική ικανότητα προσαρμογής ,μπορεί να καλλιεργηθεί και να ενισχυθεί, ακόμη και σε ανθρώπους που θεωρούν τον εαυτό τους ευάλωτο , να βρούν νόημα. Η ιδέα ότι ακόμη και οι πιο δύσκολες εμπειρίες μπορούν να μετουσιωθούν σε προσωπική ανάπτυξη είναι πολύ σημαντικό .

Με προβλημάτισε όμως η έλλειψη κοινής συμφωνίας γύρω από τον ορισμό και τα εργαλεία μέτρησής της. Συχνά παραμένει ασαφές πώς ορίζουμε το «ανθεκτικός άνθρωπος»: είναι αυτός που δεν παρουσιάζει συμπτώματα ή αυτός που συνεχίζει να λειτουργεί με νόημα και στόχους; Αυτό το ερώτημα με συνόδευσε σε όλη την εργασία

Τι σημαίνει για σένα ο όρος «ψυχική ανθεκτικότητα» και γιατί θεωρείς ότι είναι κρίσιμος στην εποχή μας

Η ψυχική ανθεκτικότητα, για μένα, σημαίνει την ικανότητα του ανθρώπου να προσαρμόζεται δημιουργικά στις αντιξοότητες, να ξαναβρίσκει την ισορροπία του και, πολλές φορές, να βγαίνει από τις δυσκολίες όχι μόνο όρθιος, αλλά και πιο δυνατός. Δεν πρόκειται για ένα σταθερό χαρακτηριστικό που το έχεις ή δεν το έχεις. Είναι μια δυναμική διαδικασία που εξελίσσεται με τον χρόνο και που μπορεί να καλλιεργηθεί μέσα από εμπειρίες, σχέσεις και στοχευμένες παρεμβάσεις.

Ο όρος «ψυχική ανθεκτικότητα» είναι ιδιαίτερα κρίσιμος στη σημερινή εποχή, γιατί ζούμε σε ένα πλαίσιο γεμάτο αβεβαιότητες και κρίσεις – οικονομικές, κοινωνικές, υγειονομικές, περιβαλλοντικές. Οι αλλαγές είναι απότομες και συχνά απειλητικές, ενώ ο χρόνος και οι πόροι για να ανταποκριθούμε είναι περιορισμένοι. Σε ένα τέτοιο περιβάλλον, η ανθεκτικότητα λειτουργεί σαν καθοριστικός μηχανισμός προσαρμογής: μας επιτρέπει να αντέχουμε την πίεση, να βρίσκουμε νέες στρατηγικές διαχείρισης και να ενεργοποιούμε εσωτερικούς και εξωτερικούς πόρους. Χωρίς αυτήν, οι επιπτώσεις των κρίσεων γίνονται πολλαπλάσιες, ενώ με αυτήν μπορούμε να περιορίσουμε τη φθορά και να βρούμε τρόπους ανάπτυξης ακόμα και μέσα στις δυσκολίες

Ποια θεωρητικά μοντέλα σε βοήθησαν να κατανοήσεις βαθύτερα την έννοια της    ανθεκτικότητας;

Τα θεωρητικά μοντέλα που με βοήθησαν να το κατανοήσω βαθύτερα είναι:

• Το μοντέλο των προστατευτικών και επιβαρυντικών παραγόντων, που δείχνει πώς η μεταβαλλόμενη ισορροπία ανάμεσα σε θετικές δυνάμεις (που διευκολύνουν την ανάκαμψη) και αρνητικές δυνάμεις ( που δυσχεραίνουν την προσαρμογή )καθορίζει την πορεία μας. 
• Το οικολογικό-συστημικό μοντέλο του Bronfenbrenner, αναδεικνύει τη αλληλεπίδραση του περιβάλλοντος και των σχέσεών μας, από την οικογένεια και τους φίλους μέχρι τις κοινωνικές δομές τα οποία συνθέτουν το πλαίσιο στο οποίο διαμορφώνεται η ανθεκτικότητα.
• Και τα δυναμικά μοντέλα προσαρμογής, τα οποία εξηγούν ότι η ανθεκτικότητα δεν είναι κάτι στατικό, αλλά μια συνεχής διαδικασία αναπροσαρμογής, ανάλογα με τις προκλήσεις που αντιμετωπίζουμε.

Ποια χαρακτηριστικά ή τεχνικές της Expansion Βραχυπρόθεσμης Συμβουλευτικής θεωρείς ότι λειτουργούν ενισχυτικά για την ανθεκτικότητα;

Η Expansion είναι μια καινοτόμο συνθετική, ψυχοθεραπευτική και αυτογνωσιακή βραχυπρόθεσμη μέθοδος που συνδυάζει στοιχεία από την σύγχρονη ψυχολογία, την ψυχοθεραπεία και την υπαρξιακή φιλοσοφία  και τα ενοποιεί σε μια δομημένη αλλά ευέλικτη διαδικασία. Αυτό που την κάνει ξεχωριστή είναι ότι δεν περιορίζεται σε γνωστικό ή συμπεριφορικό επίπεδο, αλλά δουλεύει βιωματικά, σωματικά και υπαρξιακά μέσα σε ένα ασφαλές θεραπευτικό πλαίσιο, με στόχο να μετασχηματίσει την εμπειρία του ατόμου σε πηγή δύναμης.

Τα χαρακτηριστικά που θεωρώ ότι ενισχύουν ιδιαίτερα την ανθεκτικότητα είναι:

• Η ολοκληρωτική βίωση των συναισθημάτων: το άτομο δεν τα αποφεύγει αλλά τα βιώνει, ώστε να φτάσει στην κάθαρση.
• Η σωματοκεντρική διάσταση και η ενσυνειδητότητα, που ρυθμίζουν το νευρικό σύστημα και βοηθούν στην αυτορρύθμιση.
• Η μετουσίωση του τραύματος και η επανασύνδεση: η διαδικασία όπου οι δύσκολες εμπειρίες αποκτούν νόημα και μετατρέπονται σε δημιουργική ενέργεια.
• Η υπαρξιακή νοηματοδότηση, που δίνει προοπτική και σκοπό, κάτι απαραίτητο για την ανθεκτικότητα.

Υπάρχει κάποιο στάδιο της προσέγγισης που ξεχώρισες ως ιδιαίτερα σημαντικό ή μεταμορφωτικό

Αν υπάρχει ένα στάδιο που ξεχώρισα ως πιο καθοριστικό, αυτό είναι η μετουσίωση και ενσωμάτωση. Είναι η στιγμή που το άτομο μπορεί να δει την εμπειρία του όχι απλά ως πληγή, αλλά ως κομμάτι της ιστορίας του που τον κάνει πιο δυνατό και πιο συνειδητό. Εκεί η ανθεκτικότητα παύει να είναι θεωρία και γίνεται πράξη· είναι η στιγμή που η δυσκολία μετατρέπεται σε εσωτερικό στήριγμα για το μέλλον

Στην εργασία σου συγκρίνεις την Expansion με την CBT και την SFBT. Ποιες είναι οι πιο ουσιαστικές διαφορές που εντόπισες

Στην εργασία μου συνέκρινα την Expansion με δύο άλλες γνωστές βραχυπρόθεσμες μεθόδους: την Γνωσιακή-Συμπεριφορική Θεραπεία (CBT) και τη Θεραπεία Εστιασμένη στη Λύση (SFBT).

• Η CBT εστιάζει κυρίως στη γνωστική αναδόμηση, δηλαδή στην αναγνώριση και αλλαγή δυσλειτουργικών σκέψεων που επηρεάζουν τη συμπεριφορά και το συναίσθημα. Είναι αποτελεσματική και καλά τεκμηριωμένη, αλλά μερικές φορές παραμένει πιο «γνωσιακή» και λιγότερο βιωματική.
• Η SFBT επικεντρώνεται στο «εδώ και τώρα» και σε μικρούς, πρακτικούς στόχους. Αντί να αναλύει εκτενώς τα προβλήματα, αναζητά άμεσα λύσεις και τρόπους αλλαγής. Είναι χρήσιμη σε ταχύρρυθμα πλαίσια, αλλά μπορεί να παραβλέψει τη βαθύτερη επεξεργασία των συναισθημάτων.
• Η Expansion, σε αντίθεση με τις παραπάνω, είναι μια συνθετική και βιωματική μέθοδος. Δεν περιορίζεται στο γνωστικό επίπεδο ούτε μόνο στην αναζήτηση λύσεων, αλλά δίνει έμφαση στη βίωση, την κάθαρση και τη μετουσίωση των συναισθημάτων. Επιπλέον, προσθέτει μια υπαρξιακή διάσταση, βοηθώντας το άτομο όχι απλώς να αντιμετωπίσει το πρόβλημα, αλλά να βρει βαθύτερο νόημα μέσα από αυτό.

Αυτό που την καθιστά ιδιαίτερα ενδιαφέρουσα είναι η συνθετική φύση της: παίρνει στοιχεία από διαφορετικές προσεγγίσεις, αλλά τα ενοποιεί σε μια συνεκτική διαδικασία που μπορεί να επιφέρει ουσιαστική αλλαγή σε σύντομο χρονικό διάστημα

Πιστεύεις ότι η συνθετική φύση της Expansion την καθιστά πιο αποτελεσματική σε ταχύρρυθμα περιβάλλοντα όπως είναι ο χώρος εργασίας ή η εκπαίδευση;

Φυσικά την καθιστά ιδιαίτερα εφαρμόσιμη σε απαιτητικά περιβάλλοντα, η Expansion ξεχωρίζει ως καινοτόμο μοντέλο με άμεσα μετρήσιμα ωφέλη. Αξιοποιεί τη δύναμη της σύντομης αλλά βαθιά βιωματικής εμπειρίας  ΄΄ωστε μέσα σε περιορισμένο χρόνο να επιτυγχάνονται σημαντικές αλλαγές στη συναισθηματική επεξεργασία.

Αν μπορούσες να εφαρμόσεις τη Βραχυπρόθεσμη Συμβουλευτική Expansion σε μια συγκεκριμένη κοινωνική ομάδα, ποια θα ήταν αυτή και γιατί;

Θα  επέλεγα σε απαιτητικά περιβάλλοντα όπως εφήβους και τους φοιτητές, όπου δεν υπάρχει χρόνος για μακροχρόνιες παρεμβάσεις.

Πρόκειται για άτομα που βρίσκονται σε μια καίρια φάση ανάπτυξης, γεμάτη μεταβάσεις και αβεβαιότητες: αλλαγή ταυτότητας, πίεση από το εκπαιδευτικό σύστημα, κοινωνικές συγκρίσεις και ανησυχία για το μέλλον. Σε αυτή τη φάση, η ψυχική ανθεκτικότητα δεν είναι απλώς χρήσιμη· είναι θεμελιώδης. Η Expansion, με τη βιωματική, ολιστική και συνθετική μορφή παρέμβασης , μπορεί να προσφέρει σε νέους ανθρώπους τα εργαλεία για να κατανοούν καλύτερα τα συναισθήματά τους, να τα μετασχηματίζουν και να βρίσκουν νόημα μέσα στις δυσκολίες με άμεσο τρόπο.

Παράλληλα, θεωρώ ότι η μέθοδος έχει μεγάλη αξία και σε εργασιακά περιβάλλοντα υψηλής πίεσης, όπου οι εργαζόμενοι χρειάζονται σύντομες αλλά αποτελεσματικές παρεμβάσεις για να διατηρήσουν την ανθεκτικότητά τους και να αποφύγουν την επαγγελματική εξουθένωση.

Ποια είναι τα εμπόδια ή οι προκλήσεις που εντόπισες ως προς την εφαρμογή της μεθόδου σε πραγματικές συνθήκες;

Αρκετά! Θα αναφέρω μερικά επιγραμματικά.

• Πολιτισμικές διαφοροποιήσεις:  άτομα με διαφορετικο  πολιτισμικό υπόβαθρο,  γλωσσική επάρκεια και οι κοινωνικοοικονομικές συνθήκες  ενδέχεται να αντιδρούν διαφορετικά σε βιωματικές και σωματοκεντρικές τεχνικές.
• Η χρονική συγκυρία της παρέμβασης: παρεμβάσεις σε σύντομο χρονικό διάστημα ή σε καθυστερημένη εφαρμογή μπορεί να δυσχεραίνουν την αφομοιώση των αλλαγών.
• Κίνδυνος γνωστικής ή συναισθηματικής υπερφόρτωσης : σε περιορισμένο χρονικό πλαίσιο.
• Η σχέση θεραπευτή-συμβουλευόμενου: λειτουργεί ως καταλύτης , με την ποιότητα της συμμαχίας να επηρεάζει άμεσα το βαθμό ανοιχτότητας, δέσμευσης και ενεργητικής συμμετοχής, έτσι ώστε να  μπορεί να λειτουργήσει  η μέθοδος αποτελεσματικά.

Στην εργασία σου προτείνεις τυχαιοποιημένες μελέτες και μακροχρόνια παρακολούθηση. Αν σου δινόταν η ευκαιρία, πώς θα σχεδίαζες μια τέτοια έρευνα;

Αν είχα την ευκαιρία να οργανώσω μια τέτοια μελέτη, θα την προσέγγιζα ως εξής:

• Θα σχεδίαζα μια τυχαιοποιημένη ελεγχόμενη μελέτη σε ομάδες φοιτητών ή εργαζομένων σε ομάδες που που συχνά εκτίθενται σε υψηλή πίεση που θα μπορούσαν να επωφεληθούν από σύντομες παρεμβάσεις με σαφώς καθορισμένα πρωτόκολλα παρέμβασης.
• Θα πραγματοποιούσα μακροχρόνια παρακολούθηση (follow-up), π.χ. στους 3, 6 και 12 μήνες, για να διαπιστώσω αν τα αποτελέσματα της Expansion διατηρούνται στο χρόνο.
• Θα επέλεγα συνδυασμό μεθόδων μέτρησης:
  • Ποσοτικά εργαλεία, (π.χ. ερωτηματολόγια ανθεκτικότητας )το οποίο μετρά το επίπεδο ανθεκτικότητας με ψυχομετρικά κριτήρια.
  • Ποιοτικές μεθόδους, όπως ημιδομημένες συνεντεύξεις και ημερολόγια εμπειριών, που αποτυπώνουν τη βιωματική διάσταση της αλλαγής.
  • Eπιπλέον, θα μπορούσαν να ενσωματωθούν λειτουργικοί δείκτες (π.χ. ικανότητα διατήρησης ρόλων, λήψη αποφάσεων υπό πίεση, κοινωνική συμμετοχή), ώστε να δούμε πώς εκδηλώνεται η ανθεκτικότητα στην 
  • καθημερινότητα.

Πιστεύεις ότι η ψυχική ανθεκτικότητα μπορεί να μετρηθεί με αξιόπιστο τρόπο; Ποια είδη εργαλείων θεωρείς πιο κατάλληλα;

Πιστεύω ότι η ψυχική ανθεκτικότητα μπορεί να μετρηθεί με αξιόπιστο τρόπο, αρκεί να μην περιοριστούμε μόνο σε ερωτηματολόγια. Η πολυπλοκότητά της απαιτεί πολυδιάστατη αξιολόγηση – δηλαδή συνδυασμό εργαλείων που να καταγράφουν τόσο τις εσωτερικές αλλαγές (στάσεις, συναισθήματα, αντιλήψεις) όσο και τις εξωτερικές συμπεριφορές και προσαρμογές.

Έτσι θα μπορέσουμε να έχουμε μια πιο ολοκληρωμένη εικόνα για το πώς η Expansion συμβάλλει στην καλλιέργεια της ανθεκτικότητας, όχι μόνο θεωρητικά αλλά και πρακτικά, μέσα στη ζωή των ανθρώπων

Καθώς έγραφες αυτή την εργασία, άλλαξε κάτι μέσα σου; Νιώθεις ότι η ενασχόληση με την ανθεκτικότητα σε επηρέασε προσωπικά;

Καθώς έγραφα αυτή την εργασία, άλλαξε σίγουρα κάτι μέσα μου. Η συνεχής ενασχόληση με την έννοια της ανθεκτικότητας με έκανε να ξανασκεφτώ πώς αντιμετωπίζω τις δικές μου δυσκολίες. Συνειδητοποίησα ότι δεν έχει σημασία μόνο να «αντέχεις», αλλά και να βρίσκεις τρόπο να μετατρέπεις την εμπειρία σε δύναμη και μάθημα. Η ίδια η μελέτη με βοήθησε να καλλιεργήσω περισσότερη ευελιξία, αυτογνωσία και εμπιστοσύνη στον εαυτό μου.

Επίσης, δεν έμεινα μόνο στη θεωρία· έχω έρθει προσωπικά και βιωματικά σε επαφή με την Expansion. Έζησα από μέσα τον τρόπο που δουλεύει: τη βίωση, τη μετουσίωση και την ενσωμάτωση. Αυτό με βοήθησε να δω στην πράξη πώς μπορείς να αγκαλιάσεις ακόμη και τα πιο δύσκολα συναισθήματα και να τα μετατρέψεις σε κάτι δημιουργικό.

Υπάρχει κάποιο απόσπασμα, σκέψη ή συμπέρασμα από την εργασία σου που θα ήθελες οπωσδήποτε να κρατήσουν οι ακροατές ή οι αναγνώστες;

Αν υπάρχει ένα συμπέρασμα που θα ήθελα οπωσδήποτε να κρατήσετε απόψε , είναι ότι η ανθεκτικότητα δεν είναι προνόμιο λίγων, αλλά μια δεξιότητα που μπορεί να καλλιεργηθεί. Και ότι η Expansion μπορεί να λειτουργήσει ως εργαλείο για να μετατρέπουμε τις κρίσεις σε εφαλτήριο δύναμης.

Ίσως η πιο σημαντική σκέψη που αποκόμισα είναι η εξής:

Η ψυχική ανθεκτικότητα δεν είναι κάτι που έχουμε ή δεν έχουμε· είναι μια δεξιότητα που καλλιεργείται. Η Expansion μου έδειξε ότι ακόμη και οι πιο δύσκολες εμπειρίες μπορούν να γίνουν μονοπάτια δύναμης και εξέλιξης. 

Πώς βλέπεις την εφαρμογή της μεθόδου Expansion στο μέλλον, σε κοινωνίες που βρίσκονται υπό πίεση ή κρίση

Κοιτάζοντας προς το μέλλον, πιστεύω ότι η Expansion έχει μεγάλες δυνατότητες να εφαρμοστεί σε κοινωνίες που βρίσκονται υπό πίεση ή κρίση. Σήμερα, όλο και περισσότερες κοινότητες έρχονται αντιμέτωπες με οικονομικές δυσκολίες, κοινωνικές ανισότητες, υγειονομικές και περιβαλλοντικές κρίσεις. Σε τέτοιες συνθήκες, η ψυχική ανθεκτικότητα δεν είναι απλώς ατομικό ζητούμενο, αλλά συλλογική ανάγκη.

Η Expansion, με τη συνθετική και βιωματική της φύση, μπορεί να αποτελέσει ένα ισχυρό εργαλείο ενδυνάμωσης:

• Στο εκπαιδευτικό πλαίσιο, να καλλιεργήσει στους νέους δεξιότητες αυτορρύθμισης και νοηματοδότησης.
• Στο εργασιακό περιβάλλον, να προσφέρει στους εργαζόμενους τρόπους πρόληψης της εξουθένωσης και ενίσχυσης της προσαρμοστικότητας.
• Σε κοινωνίες υπό κρίση, να λειτουργήσει ως πλαίσιο συνοχής και συλλογικής ενδυνάμωσης, δείχνοντας ότι ακόμη και οι δυσκολίες μπορούν να μετατραπούν σε πηγή ανάπτυξης.

Αν έπρεπε να συνοψίσεις τη συμβολή της Expansion στην ενίσχυση της ανθεκτικότητας σε μία φράση, ποια θα ήταν αυτή;

Αν έπρεπε να συνοψίσω τη συμβολή της Expansion σε μία φράση, θα έλεγα:

«Η Expansion αποτελεί ένα σημαντικό σύμμαχο  στην ενίσχυση της ανθεκτικότητας, γιατί προσφέρει ένα δομημένο πλαίσιο βιωματικής επεξεργασίας  μετατρέποντας την δυσκολία σε δύναμη και την κρίση σε ευκαιρία ανάπτυξης.»

Ευχαριστούμε για την συνέντευξη.

Η παρουσίαση της μελέτης της θα πραγματοποιηθεί στην 9η Ημερίδα Ψυχικής Υγείας του Ελληνικού Κέντρου Συναισθημάτων, με ακόμη περισσότερες εμπειρικές παρατηρήσεις και νέα ευρήματα.

Σημείωση : Η Γεωργία Κολώνια Μπαμπινιώτισα (κόρη του Δημήτρη Κολώνια και της Βασιλικής Θανασούλα)

Share on Google Plus