ΤΡΑΧΑΝΑΣ
Τραχανόσουπα,
τραχανόπιτα και τραχανο-κουβέντα…
Γράφει
η δρ Μαρία Ν. Αγγέλη
«Τώρα
που έχουν πεθάνει όλες οι γριές, γιαγιάδες
και παραγιαγιάδες, τώρα βρήκαν να
ξεφυτρώσουν μέσα μου ένα σωρό απορίες
βαθιές για πρόσωπα και πράγματα παλιά
και για πάντα σβησμένα. Όσο ζούσαν
εκείνες, δεν ξέρω γιατί, σχεδόν τίποτα
δεν ήθελα να ρωτήσω. Η αλήθεια είναι πως
κι οι ίδιες δεν έδειχναν προθυμία να
μου τα πουν. Τυχαία μόνο τις άκουγα να
λένε μεταξύ τους για τους προγόνους και
τα παλιά, σαν τις κυρίευε η νοσταλγία
και το παράπονο για τη βασανισμένη ζωή,
που τους ήταν γραμμένο να κάνουνε στα
στερνά τους στην προσφυγιά. […]
Η
χήρα [η γιαγιά] ανάπτυξε τότε όλη της τη
δραστηριότητα. Αποδείχτηκε πως κάτω
από κείνο το φακιόλι κρυβόταν πολλή
τόλμη και εξυπνάδα. Πήρε πρώτα τα κορίτσια
της και τα πήγε στη Σαλονίκη. Αφού τα
ταχτοποίησε κοντά σε πατριώτες, κίνησε
με τα πόδια για την απελευθερωμένη
πατρίδα. Φτάνοντας, βρήκε ευτυχώς, το
σπίτι απείραχτο. Μια γειτόνισσα Τουρκάλα
το προστάτευε. Δούλεψε εκεί για μήνες
παλικαρίσια. Συμμάζεψε το σπιτικό, έκανε
σοδειά, έβγαλε πουλιά και παπιά, ετοίμασε
τραχανάδες, γιουφκάδες, ρετσέλια –
χαμπάρι δεν είχε για τον κόσμο ούτε και
την ένοιαζε…»
Γιώργος
Ιωάννου, Η μόνη κληρονομιά
Ο
Γιώργος Ιωάννου εκφράζει μια αλήθεια.
Όταν είμαστε νέοι δεν έχουμε τέτοιες
απορίες και ενδιαφέροντα για θέματα
που θα μπορούσαν να μας δώσουν απαντήσεις
και πληροφορίες οι γιαγιάδες, οι παππούδες
και οι γονείς μας… Είναι
γιατί ως νέοι δεν ενδιαφερόμαστε για
κάποια πράγματα και το κυριότερο ως
νέοι δεν λογαριάζουμε το θάνατο! Νομίζουμε
ότι τα
αγαπημένα πρόσωπα, γιαγιάδες, παππούδες,
γονείς θα είναι ζωντανοί για πάντα…
Τώρα
σκέφτομαι πόσα πράγματα θα μπορούσα να
έχω καταγράψει από τον πατέρα και τη
μάνα… Αλλά
δεν ήθελα να ρωτήσω και μάλιστα θεωρούσα
«παλιακές» τις αφηγήσεις του πατέρα… Ευτυχώς
όμως η μνήμη
έχει τη δύναμη «τα πάντα ν’ ανασταίνει», για
να χρησιμοποιήσω το στίχο της ποιήτριας. Ή
κάποια από αυτά που βιώσαμε….....
Τώρα
που χειμώνιασε ξεφυλλίζοντας το άλμπουμ
της μνήμης μου βλέπω τον πατέρα δίπλα
στο τζάκι,
να τρώει σ’ ένα βαθύ
πιάτο ζεστό τραχανά με μπόλικο
χονροτριμμένο τυρί… Συνηθίζει
να τρίβει και πυρωμένο
ψωμί.
Απολαμβάνει ένα νόστιμο και στηλωτικό πρωινό
που τον κρατούσε στη δύσκολη δουλειά
του τσοπάνη… Και ο
τραχανάς και το τυρί δικής μας παραγωγής.
Η
μάνα του τον έχει παρασκευάσει, όπως
όλες οι γυναίκες του χωριού, τον
Αύγουστο. Τώρα
τον μαγειρεύει για πρωινό. H μάνα
σηκώνεται πρώτη από
όλους, ανάβει το τζάκι, ετοιμάζει το
πρωινό για τον πατέρα,
για μένα και τον αδελφό μου και τελευταία
για τον εαυτό της…
Υπάρχουν
ποικιλίες τραχανά: σιταρένιος
ή αλευρένιος, γλυκός ή ξινός. Ανάλογα
με τα υλικά παρασκευής του: αν
χρησιμοποιείται σιτάρι χοντροαλεσμένο
ή αλεύρι, γάλα φρέσκο ή ξινισμένο…
Στο
χωριό μου, το Μαχαιρά Ξηρομέρου,
οι γυναίκες έφτιαχναν τραχανά
με αλεσμένο σιτάρι και
ανάλογη ποσότητα γάλατος και αλατιού.
Τον έφτιαχναν τον Αύγουστο. Τότε που
ήταν μέρες της νηστείας της περιόδου
περίσσευε γάλα
και αυγά που χρησιμοποιούσαν για τον
τραχανά και για τις χυλοπίτες. Επίσης,
υπήρχε η νέα σοδειά σιταριού που
απαιτείται για τον τραχανά.
Η
διαδικασία παρασκευής του ήταν πολύωρη
και κοπιαστική. Απαιτούσε γερά
χέρια για το ανακάτεμα του μείγματος
στο μεγάλο καζάνι που έβραζε έξω στο
φουρναριό ή στην αυλή. Ακολουθούσε το
τρίψιμο του μείγματος την άλλη μέρα με
το κόσκινο
για να γίνει ψιλοτριμμένος και
μετά το στέγνωμα
σε λευκά τραπεζομάντηλα ή σεντόνια που
άπλωναν για να λιαστεί…
Μετά
τον αποθήκευαν
σε καθαρά σακουλάκια πάνινα.
Κυρίως χρησιμοποιούσαν καθαρές
μαξιλαροθήκες που τις είχαν γι’ αυτό
το ζυμαρικό.
Τις είχαν
«ξιμουτόχ», [=επίτηδες], για
να αναστήσω μια σπάνια λέξη του ξηρομερίτικου
ιδιώματος.
Ο
τραχανάς βραζόταν κυρίως για
πρωινό… Αποτελούσε όμως εύκολη
λύση και ως μεσημεριανό, αλλά και ως
βραδινή σούπα τις κρύες νύχτες του
χειμώνα! Και ως Κυριακάτικο ή
γιορτινό φαγητό με κοκκινιστό κυρίως
χοιρινό κρέας. Αυτό το «γιορτινό»
πολύ μου άρεσε…
Τραχανάς
με τυρί χρησίμευε και ως γέμιση πίτας,
της τραχανόπιτας… Η
μάνα την έψηνε στο τζάκι
και γινόταν ροδοκόκκινη.
Στο μείγμα της γέμισης έριχνε και καμιά
τσιγαρίδα που είχε αποθηκεύσει στο
χοιρινό λίπος.
Έτσι, για επιπλέον νοστιμιά. Θαύμαζα
τον τρόπο που γύριζε η μάνα τις πίτες
και από την άλλη πλευρά για να πάρουν
χρώμα. Για το γύρισμα χρησιμοποιούσε την
πλαστήρα ή πλαστήρι, ένα ξύλινο στρογγυλό
σκεύος…
Επίσης μια χούφτα
τραχανάς έμπαινε και στη γέμιση της
λαχανόπιτας για να τραβήξει τα υγρά των
χόρτων.
Οι
γυναίκες αποθήκευαν αυτά τα ζυμαρικά
«για να περάσουν το χειμώνα», όπως
έλεγαν. Όπως ανέφερα η παρασκευή του
τραχανά ήταν χρονοβόρα. Το βράσιμό του
όμως είναι εύκολο και σύντομο. Οι
γιαγιάδες και οι
μανάδες επέμεναν να τρώνε τα παιδιά
τραχανά γιατί είναι «δυναμωτικός».
Φαίνεται ότι η εκτίμησή τους ήταν σωστή.
Οι διαιτολόγοι και οι ειδικοί σήμερα
τονίζουν τη θρεπτική αξία αυτού του
ζυμαρικού. Ως
παιδί και μάλιστα «κακόφαγο» η αλήθεια
είναι ότι δυσανασχετούσα με τις προτροπές
της γιαγιάς ή της μάνας μου για διάφορα
φαγητά και για τον τραχανά! Μεγαλώνοντας
βέβαια τα εκτίμησα…
Τώρα, όπως γράφει ο Γ. Ιωάννου, που έχουν πεθάνει γιαγιάδες και γονείς, ΝΟΣΤΑΛΓΩ πολύ τα καλούδια τους… Και τον ταπεινό τραχανά! Δεν τον βρίσκω αποθηκευμένο στις μαξιλαρο-τραχανοθήκες της μάνας, ζυμωμένο με αγάπη και κόπο. Τον αναζητώ στα ράφια του σούπερ μάρκετ. Και δεν είναι σαν τον τραχανά του σπιτικού μου…
Θα
μπορούσα να τον φτιάξω η ίδια,
αφού γνωρίζω τα υλικά και τη διαδικασία
παρασκευής του… Έχω
όμως εύκολη τη δικαιολογία στον εαυτό
μου: «δεν έχω χρόνο!». Εκείνες
οι γυναίκες διέθεταν το χρόνο τους, όταν
δεν εργάζονταν στα χωράφια, για να
παρασκευάσουν είδη διατροφής: τραχανά,
χυλοπίτες… και είδη ρουχισμού:
υφαντά και κεντήματα για το νοικοκυριό
τους…
Ελάχιστες
σήμερα,
ακόμα και στα αγροτικά νοικοκυριά,
συνεχίζουν την παραδοσιακή
παρασκευή αυτών των ζυμαρικών.
Εμείς αξιοποιούμε τον ελεύθερο χρόνο
μας σε άλλες δραστηριότητες και για
προσωπική ευχαρίστηση. Εκείνες
αφιέρωναν το χρόνο τους για τους άλλους…
Δεν είχαν προσωπικό χρόνο…
Υπάρχουν
σε κάποια
μέρη βιοτεχνίες και συνεταιρισμοί
γυναικών που παρασκευάζουν και τα πωλούν
παραδοσιακά προϊόντα.
Είναι μια καλή λύση για να προμηθευτούμε
καλά είδη διατροφής.
Στο
πέρασμα των χρόνων ο
τραχανάς αντικαταστάθηκε από άλλα
«μοντέρνα» πρωινά: τόστ,
βιτάμ, μερέντες, μαρμελάδες κλπ. Σήμερα
είναι και πάλι στην επικαιρότητα. Επανήλθε
και στα καλύτερα εστιατόρια ως
«γκουρμέ πιάτο»,
όπως λέγεται… Μόνος ή με προσθήκη και
άλλων υλικών, κυρίως λαχανικών, σερβίρεται
ως εξαιρετικό και υγιεινό πιάτο…
Έβρασα προχτές «αγοραστό» τραχανά με την αναλογία ένα φλιτζάνι τραχανά, τέσσερα φλιτζάνια νερό, αλάτι, πιπέρι, βούτυρο. Συνταγή που βρήκα στο διαδίκτυο. Πρόσθεσα όμως και δυο φλιτζάνια γάλα για να αποκτήσει τη γαλατένια γεύση που είχε ο σπιτικός τραχανάς, τον οποίο η μάνα έφτιαχνε με φρέσκο γίδινο γάλα. Ο τραχανάς αφού χυλώσει σερβίρεται ζεστός με θρυμματισμένη φέτα.
Αυτό
το ταπεινό πιάτο ζέστανε το στομάχι και
την καρδιά μου…
0 σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου
Σημείωση: Τα κείμενα των αναγνωστών που δημοσιεύονται εκφράζονται από τους ιδίους και δεν υιοθετούνται κατά ανάγκη από το παρόν ιστολόγιο.