Κυκλοφόρησαν δύο βιβλία της συντοπίτισσάς μας Αγγελικής Ζαχαριά

Τι είναι τα αρχαϊστικά και παροιμιώδη;

Αναρωτηθήκατε πώς προήλθαν οι φράσεις «μη μου τους κύκλους τάραττε», «πάταξον μεν, άκουσον δε», «ες αύριον τα σπουδαία»;

Πότε λέμε «εν ριπή οφθαλμού», «εν τη ρύμη του λόγου», «εξ απαλών ονύχων»;

Πόσο συχνά χρησιμοποιούμε τις φράσεις άκρον άωτον, δώρον άδωρον, ηλίου φαεινότερον;

Ποιος ήταν ο δακτύλιος του Πολυκράτους, οι γερανοί του Ιβύκου, ο μίτος της Αριάδνης;

Σας θυμίζουν κάτι οι παροιμίες: Ουρανός αίθριος αστραπήν ου πτοείται, Α οικοδεσπότης οίδεν αγνοεί ο σύμπας κόσμος, Άλλοι οφθαλμοί γλαυκός, έτεροι του λαγωού;

Στο βιβλίο αυτό βρίσκεται η προέλευση και η σημασία φράσεων που γεννήθηκαν ακόμη και πριν από δυόμισι χιλιάδες χρόνια και όμως βρίσκονται ολοζώντανες στον καθημερινό μας λόγο, κυρίως τον προφορικό, προσδίδοντάς του ζωντάνια και παραστατικότητα.

Τα «αρχαϊστικά και παροιμιώδη» είναι αρχαία στοιχεία ή νεότερα κατά μίμηση των αρχαίων, που χρησιμοποιούνται στο λόγο, κυρίως τον προφορικό, για να του προσδίδουν χάρη, αίγλη και κύρος. Πολλά από αυτά είναι λέξεις και φράσεις ευρύτερα γνωστές, που προέρχονται από την ιστορία, τη μυθολογία, την επιστήμη, τη λογοτεχνία ή τις Γραφές και έχουν λόγια μορφή και αλληγορικό ύφος. Ένα μέρος τους είναι λόγιες παροιμίες που βρίσκονται αυτούσιες στις νεοελληνικές παροιμίες, καταδεικνύοντας την αδιαμφισβήτητη συνέχεια της αρχαίας γλώσσας.

Προς αποφυγήν παρεξηγήσεων και παρερμηνειών η σημασία των φράσεων, τόσο η κυριολεκτική όσο και η μεταφορική, συνοδεύονται από παραδείγματα που έχουν αντληθεί από την καθημερινή χρήση του λόγου ή τη λογοτεχνία.

Όπου είναι δυνατόν παραθέτουμε κοντά στην αρχαϊστική φράση και την παρεμφερή της εκκλησιαστική, καταδεικνύοντας έτσι τη συνάφεια ανάμεσα στο αρχαιοελληνικό και το χριστιανικό πνεύμα.

Τέλος, γίνεται αναφορά στην αντίστοιχη της ελληνικής λατινική φράση.

Στο πέρασμα του χρόνου οι φράσεις αυτές γέρασαν αλλά δεν έσβησαν. Ξεκίνησαν το ταξίδι τους από τότε που ραψωδούσε ο Όμηρος και έγιναν κομμάτι της δικής μας λαλιάς, αποδεικνύοντας ότι στο πέρασμα του χρόνου οι λέξεις κοιμούνται∙ ποτέ δεν πεθαίνουν.

Με αίσθημα βαθιάς ευθύνης παραδίδω στους αναγνώστες μου τα «αρχαϊστικά και παροιμιώδη», για να γνωρίσουν την τόσο μακρινή και τόσο όμορφη ελληνολαλιά.

Μα πάνω από όλα για να αξιοποιήσουν τους καρπούς αυτής της γνωριμίας στην καθημερινή ζωή και να επιτύχουν την ανέλιξη και την αναβάθμισή της.

Γιατί η γλώσσα είναι το όργανο της ψυχής και του νου. Είναι το φως του κόσμου. Άλλοτε ψιθυρίζει το παράπονό του και άλλοτε διατρανώνει τη διαμαρτυρία του.

Και με αυτούς τους τρόπους φτιάχνει τον πολιτισμό του.

Τι είναι το «Αττικόν άλας;»

Η φράση «Αττικόν άλας» είναι αρχαία ελληνική και λεγόταν στην Αθήνα και κατ’ επέκταση στην Αττική, την πατρίδα του ανθρώπινου πνεύματος. Χρησιμοποιήθηκε για να δηλώσει το λόγο που συνδυάζει ευστροφία πνεύματος, ευφράδεια και πνευματώδες χιούμορ, προσδίδοντάς του μια ανάλαφρη χάρη.

Όλοι έχουμε διαβάσει και ακούσει για τη μεγάλη σημασία που έχει το αλάτι στην ανθρώπινη ζωή˙ με τα συστατικά του στοιχεία νοστιμίζει τα φαγητά και τα συντηρεί. Κατά τον ίδιο τρόπο και τα αρχαία ευφυολογήματα και τα ευτράπελα που περιλαμβάνονται στο παρόν πόνημα, σαν αλάτι κι αυτά, νοστιμίζουν τα θέματα με τα οποία καταπιάνονται και τα συντηρούν ευχάριστα στη μνήμη μας. Είναι σύντομα και καυστικά, όπως λιγοστό αλλά πικάντικο είναι και το αλάτι που ρίχνουμε στο φαγητό μας. Η λεπτή ειρωνεία τους, ο έξυπνος και κομψός λόγος τους κάνουν τα κείμενα, στα οποία αναφέρονται, χαριτωμένα και διασκεδαστικά  καθιστώντας τα ταυτόχρονα ωφέλιμα και τερπνά.

Λόγια αφανών και επιφανών αρχαίων ανθρώπων στην καθημερινή τους κουβέντα και την τυχαία συναναστροφή, διάλογοι στο σπίτι και στην αγορά, στο χωράφι, δίπλα στο πιθάρι του Διογένη, έξω από το χαμαιτυπείο της εταίρας, σε ξακουστά ανάκτορα και σπίτια φιλοσόφων είναι η πρώτη ύλη αυτού του βιβλίου.

Τα κείμενα που σταχυολογήθηκαν αφορούν τόσο πραγματικά περιστατικά όσο και μύθους, που μέσα στο ψέμα τους όμως αποτύπωσαν τις μεγάλες και αδιαμφισβήτητες αλήθειες της ζωής.

Στους χαλεπούς καιρούς μας με την τόσο βαθιά κρίση των ανθρώπινων αξιών, την κατάφωρη λεηλασία της ανθρώπινης αξιοπρέπειας, την απροκάλυπτη ή ύπουλη απειλή της ελευθερίας, ο αρχαίος λόγος γίνεται θωπεία και βάλσαμο στα σκληρά συμβάντα. Αιώνιος και ταυτόχρονα επίκαιρος, υπέργηρος και ταυτόχρονα αειθαλής, νουθετεί, προσανατολίζει, καθοδηγεί. Κιβωτός και μαζί πυξίδα και φάρος που καταυγάζει τις ασέληνες νύχτες μας.

Θέλω να έχω την καλή ελπίδα ότι οι αναγνώστες του βιβλίου  όλο αυτό το αλάτι που θα βρουν διαβάζοντάς το, δεν θα το αφήσουν κλεισμένο και πετρωμένο στις αλατιέρες των σελίδων του.

Και αυτό θα συμβεί, όχι μόνο αν απολαύσουν τον αρχαίο λόγο που περικλείουν, μα πάνω απ’ όλα, αν πορευτούν στα μονοπάτια της σκέψης που αυτός ανοίγει μπροστά τους.

Βιογραφικό 

Γεννήθηκα στα κάματα του Ιούλη σε χρονιά με τη σκληράδα της πέτρας και το βάρος του μέταλλου. Αρχόντισσα πρώτη και καλύτερη η γλώσσα μου. Ποτάμια από λέξεις ξεδίψασαν τη ζωή μου˙ με την ορμή τους άλλαξαν τα άπρεπα του κόσμου. Έταξα τη ζωή μου θεραπαινίδα του λόγου και κυνηγάρισσα της ιδέας και το έπραξα με κλιτότητα και δέος. Ξόδεψα τα χρόνια μου στα πανηγύρια των λέξεων. Με τις φωνές τους πορεύτηκα τη ζωή μου. Κυρά μου, γλώσσα, παιδιά σου είναι και φίλοι μου.

Η Αγγελική Ζαχαριά γεννήθηκε στην Αθήνα και είναι πτυχιούχος του τμήματος Πολιτικών Επιστημών και Δημόσιας  Διοίκησης της Νομικής Αθηνών και του τμήματος Φιλοσοφίας Παιδαγωγικής και Ψυχολογίας της Φιλοσοφικής  Αθηνών.

Εργάζεται ως φιλόλογος και από το 1996 ασχολείται με τη συγγραφή εκπαιδευτικών βιβλίων. Οι «Σταλαγμοί Αρχαίας Σοφίας» είναι το πρώτο της πόνημα έξω από το χώρο των εκπαιδευτικών της ενδιαφερόντων. Προηγήθηκαν «Θέματα για Προβληματισμό και Αυτενέργεια στην Έκθεση» (1996), «Λεξικό Χρηστικών Ρημάτων της Αρχαίας Ελληνικής» (1998), «Λεξικό Χρηστικών Ρημάτων της Λατινικής» (1998), «Η Γραμματική του Ρήματος» (1998), «Ομήρου Οδύσσεια» (2000), «Λεξιλογικά Γυμνάσματα» (2001), «Ομήρου Ιλιάδα» (2002).


Σημείωση : Η συγγραφέας Αγγελική Ζαχαριά είναι κόρη της Θεοδοσίας Κυριαζή

Share on Google Plus