Ο ΚΑΡΑΓΚΙΟΖΗΣ- ΑΦΙΕΡΩΜΑ ΣΤΟΝ ΓΝΩΣΤΟ ΚΑΡΑΓΚΙΟΖΟΠΑΙΚΤΗ ΤΟΝ ΑΕΙΜΝΗΣΤΟ ΣΥΜΠΑΤΡΙΩΤΗ ΜΑΣ ΗΛΙΑ ΤΣΑΠΑΡΕΛΗ -Γράφει ο Πέτρος Κ. Πολύζος

 


ΠΗΓΗ: facebook
Αν έχουμε κάτι καλό να θυμηθούμε από τα παιδικά μας χρόνια είναι οι όμορφες στιγμές που μας πρόσφερε εκείνος ο υπέροχος και ταλαντούχος καλλιτέχνης του Θεάτρου σκιών ο συμπατριώτης μας Ηλίας Τσαπαρέλης με την παρέα του τον Καραγκιόζη τον Μπάρμπα Γιώργο, τον Χατζηαβάτη η (Χατζατζάρη) τον Νιόνιο, τον ομορφονιό και τον Σταύρακα. Με τον πολυχρονεμένο Πασά, τον Βελιγκέκα με την Αγλαΐα του, το Κολλητήρι, τον Μπίριγκόκο τον Σβούρα και άλλους. Ο Καραγκιόζης ήταν τότε η μόνη ψυχαγωγία για την περιοχή του Ξηρόμερου και το πρώτο κατεξοχήν θέαμα και καλλιτεχνική ψυχαγωγική τροφή των παιδιών της τότε παιδικής μας εποχής.
Ο Ηλίας Τσαπαρέλης , κατάγονταν από το χωριό Μαχαιρά, της επαρχίας Ξηρόμερου, του Νομού Αιτώ\νιας ο οποίος και είχε περισσότερους δεσμούς με το χωριό μου τη Σκουρτού γιατί είχε αδερφή παντρεμένη με τον συγχωριανό μας Στάθη Γερογιάννη η παλαιότερες έξοχες δημιουργίες του ρουμελιώτη Αντώνη Παπούλια (ΜΌΛΑ) που είχαν νόημα και καλλιτεχνική ουσία, αυτό τον καλλιτεχνικό δρόμο ακολουθούσε πιστά και με ευλάβεια, ο δικός μας καραγκιοζοπαίχτης Ηλίας Τσαπαρέλης. Δεν μπορώ να πω πως και ο ίδιος δεν αυτοσχεδίαζε αλλά στο μέτρο του δυνατού και του εφικτού και αυτό το δείχνουν κάποια από τα τραγούδια, που έγραψε και τα τραγουδούσε ο ίδιος με την σπουδαία καλλιτεχνική του φωνή. Το ποιο γνωστό και αξέχαστο τραγούδι που τραγουδούσε ο Καραγκιόζης θα μείνει πάντα στη μνήμη μου και το τραγουδούσαμε συχνά εμείς τα παιδιά.
Μες’ τ’ αμάξι όταν θα μπεις ορθός θα σταθείς θα σε σπρώξου,ν θα σπρώξεις, θα σπρωχτείς και στον Αστακό σαν φτάσεις και προπήσεις* και δεν σκάσεις στου Μελεούνη* * κατ’ ευθείαν θα βρεθείς.
Και με κάποια μικρή παραλλαγή στο αγαπημένο τραγούδι του μπάρμπα Γιώργου -την κοντούλα λεμονιά που την ανέφερε ως Σουρδιλιώτησσα και όχι Βισανιώτησσα Ο Ηλίας Τσαπαρέλης περιόδευε τους καλοκαιρινούς μήνες στα γύρω χωριά του τόπου μας με πρώτο και καλύτερο το χωριό μου τη Σκουρτού που ήταν κοντά στο χωριό του τη μαχαιρά και είχε πολλούς και καλούς φίλους. Το στέκι του στο χωριό μου ήταν το προαύλιο του καφενείου του αείμνηστου Γιώργου Πρεβεζιάνου όπου έστηνε το σκηνικό του στο πεζούλι κοντά στο μικρό παράθυρο του καφενείο του. Το φωτισμένο πανί έδινε την εντύπωση της μεγάλης οθόνης με το μεγαλόπρεπο σεράι και το θλιβερό φτωχοκάλυβο ,του Καραγκιόζη {την παράγκα} όπως τη λέγαμε, έκλεινε το γύρω χώρο με μουσαμάδες και τον έκανε χώρο θεάματος και ψυχαγωγίας έβγαζε στη γύρα μια μικρή ομάδα παιδιών γυρίζανε ολόκληρο το χωριό και διαλαλούσανε τον ερχομό του Καραγκιόζη και το τίτλο του έργου που θα επακολουθούσε, με έπαθλο να παρακολουθήσουνε δωρεά το έργο του Καραγκιόζη. Η αναγγελία αυτή γίνονταν με ένα ορειχάλκινο Καμπανέλι, όπως το λέγαμε, που χρησιμοποιούν στις αίθουσες των δικαστηρίων οι πρόεδροι για να επιβάλουν την ησυχία, και με την χαρακτηριστική επαρχιακή προφορά των παιδιών εκείνης της εποχής ξεσηκώνανε τον κόσμο με τις φωνές τους. <<Αρχ’νάει ου Καραγκιόηζ’ Ενα φράγκου του σιτήριου απόψε του έργου μας είναι η (ΓΕΝΟΒΈΦΑ) >> κι’ άλλες φορές η Γκόλφω, και διάφορα ιστορικά όπως ο Κατσαντώνης ο Αθ. Διάκος και το πιο διαδεδομένο έργο ήταν ο Μέγας Αλέξανδρος και το καταραμένο φίδι. Ο λαμπρός αυτός καλλιτέχνης ο ταλαντούχος αυτός άνθρωπος είχε συνδεθεί τόσο άριστα με την δουλειά του που φωνάζαμε όταν τον βλέπαμε να έρχεται στο χωριό μας ,,έρχεται ο Καραγκιόζης και οχι καραγκιόζοπαίχτης και πράγματι ο Ηλίας Τσαπαρέλης ήταν η αθάνατη ψυχή των πρωταγωνιστών της κάθε χάρτινης φιγούρας. Δεν γνωρίζω αν τον αξίωσε ο θεός να λάβει τιμές διεθνούς αναγνωρίσεως όπως ο Μόλλας την αναγνώριση, όμως, της δικής μας παιδικής κοινωνίας, την είσπραξε απλόχερα και με το παραπάνω όσο κανένας άλλος καραγκιοζοπαίχτης στον τόπο μας . Με την ευκαιρία αυτή θέλω να αναφερθώ και στο βιβλίο της Κ. ΕΛΛΗΣ Κ. ΠΟΛΊΤΗ με το χαμόγελο στα χείλη… που κρατώ εδώ και πολλά χρόνια στα χέρια μου και για τα σχόλια που κάνει σ’ ένα μικρό κειμενάκι με τίτλο. Ο Καραγκιόζης . Γράφει η εξαίρετος Δημοσιογράφος και τεχνοκριτικός. Μέλος της Ενώσεως Συντακτών Ημερησίων Εφημερίδων Αθηνών. στο βιβλίο της για τους Καραγκιοζοπαίχτες της εποχής του μεσοπολέμου.
«Τον είδα σε μια μάντρα στο Λουτράκι και τον έκλαψε η ψυχή μου. Ένας Καραγκιόζης έξαλλος, ανόητος, θλιβερή παρωδία του Ανατολίτη Μπερτόδουλου, που εξέθρεψε καλλιτεχνικώς σειρά γενεών ασιατικών και υπήρξε πριν από λίγα χρόνια και στην Ελλάδα. Ένα δυναμικό στοιχείο λαϊκής ευθυμίας καλλιτεχνικού ενδιαφέροντος και αυτοσχεδιασμού. Από τότε που ο Καραγκιόζης έπεσε στα χέρια των τσιρακιών του Μόλλα και των βοηθών τους πήρε το δρόμο της παρακμής του.» Αγνώριστα, γράφει η Κ. Πολίτη, κατάντησαν τα ‘’συγγραφικά’’ κατασκευάσματα του Μόλλα, που, ως ιδέες τροφοδοτούσαν ακόμα τους περιπλανώμενους ανά την Ελλάδα Καραγκιοζοπαίχτες. Η παράσταση του Καραγκιόζη του Λουτρακίου, που μου ενέπνευσε αυτές τις σκέψεις είχε τον παραπλανητικό τίτλο οι ‘’ δύο μάγκες’’ λέγω παραπλανητικό γιατί οι ‘’ δύο μάγκες’’ ήταν πρόσωπα βοηθητικά, ξένα σχεδόν προς τη ’’θέση’’ και την εξέλιξη του ‘’έργου’’ μπήκαν όμως στην κορυφή για λόγους σκοπιμότητος: για τη δημιουργία συγχύσεως με το ομώνυμο γαλλικό δραματικό έργο που συγκίνησε τις παλαιότερες λαϊκές γενεές. Στην παράσταση αυτή είδα την πιο ιταμή αυθαιρεσία. Η γυναίκα του πασά ονομάζεται Λίτσα. Ο ερωμένος της Ιούλιος- μολονότι ήταν ντυμένος ζεϊμπέκικα. Στην παράσταση του Λουτρακίου μας λέει Η Κυρία Πολίτη μέτρησα τριάντα περίπου παιδιά που παρακολουθούσαν με κατάνυξη τα κατορθώματα της κυρίας Λίτσας συζύγου του πασά, η οποία για να εξασφαλίσει ελευθερία δράσεως με τον ζεϊμπέκικοφορούντα ερωμένο της Ιούλιο οργανώνει την απαγωγή του παιδιού της, την οποία αναθέτει στους ‘’δύο μάγκες’’, ώστε να ενοχοποιηθεί ο άντρας της, να συλληφθεί, να φυλακιστεί και να αφεθεί εντελώς ελεύθερο το πεδίο των ερωτικών της εξορμήσεων. Όλα δε αυτά με συνοδεία αμανέδων και ‘ρεμπέτικων’’ τραγουδιών, μέσα σε μια ατμόσφαιρα απερίγραπτης αηδίας. Και, τέλος, Ο σημερινός Καραγκιόζης, γράφει η Κυρία Πολίτη, ίσως να μην έχει λόγους υπάρξεως. Υποβάλλω ευλαβώς την πρόταση να κηδευθεί με τις τιμές της αναμνήσεως της πρώτης καλής και συμπαθητικής δημιουργίας του… Τι σύμπτωση, το τελευταίο έργο του Καραγκιόζη που παρακολούθησα στον τόπο μου ήταν -ο θάνατος του Καραγκιόζη -και ήμουνα σε ηλικία μόλις έντεκα χρονών ήταν και η τελευταία παράσταση εκείνης της χρονιάς του καλού μας Καραγκιοζοπαίχτη Ηλία Τσαπαρέλη που εγώ, δεν τον ξανά είδα, από τότε, θέλω να επιβεβαιώσω και να επαληθεύσω τα όσα έχουν γραφεί εδώ και τόσα χρόνια από την Κ. Έλλη Πολίτη για την κατάντια του Καραγκιόζη και την παρακμή του. Από μικρός ήμουν λάτρης του θεάτρου σκιών και όταν βρέθηκα στην Αθήνα, στα πρώτα χρόνια της παιδικής μου διαδρομής, πάντα παρευρισκόμουνα σε τέτοιες εκδηλώσεις είτε σε πλατείες ή σε μικρούς χώρους, σε κάποιες μικρές γειτονιές, ποτέ μου δεν απόλαυσα τις αξέχαστες βραδιές του Ηλία τσαπαρέλη, με τις καλλιτεχνικές ερμηνείες του, που παρουσίαζαν σπουδαίο ενδιαφέρον, και αναγκαζόμουν να αποχωρώ αν όχι από την αρχή του έργου αλλά από την μέση, γεμάτος λύπη και απογοήτευση και αφού πλήρωνα εισιτήριο όχι το ταπεινό πενηνταράκι ή την ευλογημένη δραχμούλα στο ταμείο του καραγκιοζοπαίχτη του χωριού μου αλλά κάποιο τσουχτερό εισιτήριο θερινού η χειμερινού Κινηματογράφου άλφα προβολής η ακόμα το εισιτήριο Ελληνικού Θεάτρου. Όταν είδαμε σε κείνη την τελευταία παράσταση τον καραγκιόζη να πέφτει φαρδύς πλατύς στο έδαφος, σκοτωμένος από την κουμπούρα του Βελιγκέκα κατάπιαμε την ψυχούλα μας από την στεναχώρια μας και παραμείναμε ακίνητα, σιωπηλά , με θαμπωμένα από το βούρκωμα τα μάτια της ψυχής μας. Ο καραγκιοζοπαίχτης , ο δικός μας αυτός Καλλιτέχνης Ηλίας Τσαπαρέλης, γνώριζε καλά από παιδικά αισθήματα, είδε τον πόνο και τη θλίψη που μας προκάλεσε ο θάνατος του αγαπημένου μας Καραγκιόζη και μας μετέτρεψε τη θλίψη σε απερίγραπτη χαρά, όταν ακούσαμε ξαφνικά τη σπουδαία γνώριμη γλυκιά και χαρακτηριστική φωνή του Καραγκιόζη << Γιατί μου στεναχωριέστε μωρέ. Αήθεια πιστέψατε πως πέθανα; Πεθαίνει μωρέ ο Καραγκιόζης. Εγώ εδώ θα είμαι και θα είμαι για πάντα κοντά σας αγαπητοί μου φίλοι>>, Κι’ αρχίσανε τα όργανα και δος του τραγούδια και δος του φωνούλες από εμάς τα μικρούτσικα όπως μας αποκαλούσε το κολλητήρι κι’ Αβάντι Μαέστρο κι’ έμπαινε όλοι η Καραγκιόζο παρέα στο χορό και μερακλωνόταν ο Καραγκιόζης και έκραζε ολόχαρος<< έ, ρε μανούλα μου γλέντια απόψε , άιντε γεια σας, γεια σας γεια σου οικογένεια>> και μ’ αυτόν τον τρόπο τέλειωνε το πανηγύρι και γέμιζε και μας η παιδική μας ψυχούλα από χαρά. Δεν ξεριζώνονται εύκολα αυτές οι μνήμες μέσα από την καρδιά μας την ψυχή και το μυαλό μας και βέβαια υπήρχαν άσχετοι καραγκιοζοπαίχτες αλλά υπήρξαν και καταξιωμένοι καλλιτέχνες πάνω στο είδος αυτό και κράτησαν αθάνατο έως και σήμερα το θέατρο σκιών όπως ο Παπούλιας η αλλιώς ( Μόλλας ), Σπυρόπουλος, Χαρίδημος Σωτήρης και Ευγένειος Σπαθάρης και τόσοι άλλοι και μέσα σ’ αυτή την καταξιωμένη λίστα και ο δικός μας ο υπέροχος και ανεπανάληπτος Καραγκιοζοπαίχτης Ηλίας Τσαπαρέλης. Γι’ αυτούς τους σπουδαίους Ανθρώπους, που είχαν αυτό το καλλιτεχνικό χάρισμα και τίμησαν το επάγγελμα του Καραγκιοζοπαίχτη, αξίζει τιμή να δημιουργηθούν ανά την Ελλάδα κάποιες σχολές να βγουν καινούριοι καραγκιοζοπαίχτες με καινούριες δημιουργίες όπως τις παλιάς εποχής να φέρουν ξανά το γέλιο και την χαρά στον μικρόκοσμο της χώρας μας και να μην πεθάνει ποτέ ο Καραγκιόζης μας.
Αξέχαστες θα μείνουν κάποιες ατάκες μεταξύ του Καραγκιόζη και Μπάρμπα Γιώργου όταν τ’ ανψόυδι του τον αποκαλούσε πρετζόβλαχο και απαντούσε ο μπάρμπα Γιώργος <<Αη και σε πιάκω μωρέ σαφρακιάρκο άμα δε σ’ αφαλοκόψω>> κι’ αν τύχαινε να πέσει ο Καραγκιόζης στην αγκαλιά του Μπάρμπα Γιώργου, φίδι που τον έτρωγε, και δος του ξύλο να και τούτη να και την άλλη και τρίζανε τα σανίδια ακούγονταν τα χτυπήματα στις πλάτες του δόλιου του Καραγκιόζη και οι πονεμένες φωνές του << Ωχ , ωχ μπάρμπα μου μπαρμπούλη μου, θείε μου θειούλη μου. Αγαπημένα τραγούδια που ακούγονταν κατά την παράσταση και μας άρεσαν πολύ ήταν τα τραγούδια του μπάρμπα Γιώργου, η κοντούλα λεμονιά και, –Σήκω σ’ απάνω Δημήτρω μ’ κι’ άλλαξε και βάλε τα καλά τα, καλά σου Δημητρούλα μου, του Χατζιαβάτη το γλυκό τραγούδι. <<Αδερφέ μου Καραγκιόζη πως δεν μού ταξες ρακί >> και η απάντηση έρχονταν από τον Καραγκιόζη μελωδική και κείνη <<δεν μ’ αφήνουν οι ταβέρνες πού χουν το γλυκό κρασί.>> Ακόμα αξέχαστες θα μείνουν του μπάρμπα Γιώργου οι παραγγελιές προς την θεια Παύλινα με την καραμπινάτη βλάχικη προφορά του. Ωη, θεια Παύλινα σούρνα τ’ αρνούδια του γκατήραχου κι ‘ελα να σι παντρέψουμι μαθές φέρμ’ κι τ’ φ’ στανέλα μ’, τ’ Γάιτανουφόρα μι τα ξύντα δυο μπαλώματα , κι του πκάμσό μ’ του πουρσιδένιο πό’ης να μ’ του πλην’ς απ’ του κοιρό πο’ βάλα κάλπη για πάριδρος φέρμ κι λίγου πιτρόλαδο να βάλου στου μ’στάκι μ’ να μουσχουβουλιστώ του έρμου.
Μας άφησε όμορφες στιγμές ο Καραγκιόζης δεν αντιλέγω. Ασιάτης αλλά στην καταγωγή Έλληνας ήτανε όπως αναφαίρετε στα συγγράμματα και πάσχιζε με χίλιους τρόπους και πάν’ απ’ όλα να επιβιώσει με την πονηριά του μέσα στην Οθωμανική αυτοκρατορία αυτός κ’ οικογένειά του από τον τούρκο δυνάστη, δείχνοντας με αυτόν τον τρόπο, το τρομερό Ελληνικό δαιμόνιο. Για μας τους παλιούς, που κάποτε υπήρξαμε μικρά παιδιά η παρακμή του Καραγκιόζη και ας με συγχωρήσει ή Κ. Πολίτη σαφώς και θα είναι εθνική απώλεια, γιατί μεγαλώσανε γενιές και γενιές με την Ιστορία του και αν μας λείψει θα μας λείψει ένα μεγάλο κομμάτι από την ψυχής μας.
Αυτό το αφιέρωμα ας τελέσει μνημόσυνο για την ψυχή του ευγενικού και ακούραστου συμπατριώτη μας ΗΛΙΑ ΤΣΑΠΑΡΕΛΗ και τόσον άλλων Καραγκιοζοπαιχτών που πέρασαν σ’ αυτό τον κόσμο και σεβάστηκαν, στήριξαν και ανέδειξαν αυτή την σπουδαία Ελληνική παράδοση
Υ.Σ . Στο face book είδα το σχόλιο ενός συμπατριώτη μας που αναφέρει πως η καταγωγή του αείμνηστoυ Ηλία Τσαπαρέλη είναι από το Μεγανήσι αν και δηλώνει πως δεν είναι σίγουρος. Για να μην υπάρχουν αμφιβολίες αυτό είναι εύκολο να ερευνηθεί αφού υπάρχουν πολύ κοντινοί συγγενείς στη Σκουρτού και στη Μαχαιρά, που γνωρίζουν την καταγωγή του. Θέλω να πω στον καλό μου συμπατριώτη πως η καταγωγή μας είναι ο αγαπημένος μας τόπος το ( ΞΗΡΌΜΕΡΟ ) καθένας από εμάς σε κάποιο χωριό γεννήθηκε κι’ αν, δυστυχώς, σε άλλους τόπους ζούμε η ψυχή μας όμως παραμένει και πρέπει να παραμένει για πάντα ΞΗΡΟΜΕΡΊΤΙΚΗ.! Και να είμαστε υπερήφανοι και ευλογημένοι για τούτη την καταγωγή.
*Προλάβεις
**Μεγαλογιατρός στην πόλη του Αστακού από το χωριό Χρυσοβίτσα γνωστός σε όλο το Ξηρόμερο άφησε καλό όνομα ως άνθρωπος και ως καλός Επιστήμονας
ΠΕΤΡΟΣ Κ. ΠΟΛΥΖΟΣ
31 Αυγούστου 2022

0 σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου

Σημείωση: Τα κείμενα των αναγνωστών που δημοσιεύονται εκφράζονται από τους ιδίους και δεν υιοθετούνται κατά ανάγκη από το παρόν ιστολόγιο.

.....................................................................................................................