 |
Άποψη του πλατάνου της Άρτας (https://el.wikipedia.org/). |
Γράφει η Μαρία Αγγέλη.
Διδάκτωρ Κοινωνικής Λαογραφίας
Πανεπιστημίου Ιωαννίνων.
e-mail: agelimaria@yahoo.gr
Ο πλάτανος είναι το πιο αγαπητό δέντρο της κλεφτουριάς κατά τον Σ. Τσίτσα. Γι’ αυτό τραγουδήθηκε ιδιαίτερα. Πολύ γνωστό είναι το ποίημα του Βαλαωρίτη: «Ο Δήμος και το καριοφίλι του». Ο ποιητής εμπνεύστηκε από τη ζωή και τη δράση του αγωνιστή Δήμου Τσέλιου. Σ’ αυτό ο ετοιμοθάνατος κλέφτης λέει, αν φυτρώσει πλάτανος από το μνήμα του, θα κρεμάνε τα κλεφτόπουλα τ’ άρματά τους και θα τραγουδάνε.
Ποιος ξέρει από το μνήμα μου τι δέντρο θα φυτρώσει!
Κι αν ξεφυτρώσει πλάτανος, στον ίσκιο του από κάτω
θα 'ρχονται τα κλεφτόπουλα τα άρματα να κρεμάνε,
να τραγουδούν τα νιάτα μου και την παλικαριά μου[…]
Τα πλατάνια έγιναν μάρτυρες ιστορικών στιγμών του γένους. Σε ένα ιστορικό δημοτικό τραγούδι ο πλάτανος στέκεται μαραμένος, παρόλο που οι ρίζες του βρίσκονται μέσα στο νερό. Αναφέρεται στον ιστορικό πλάτανο της Άρτας, εκεί που ο Αλή πασάς κρεμούσε τους ανυπόταχτους ραγιάδες.
Τι έχεις καημένε πλάτανε
-Τι έχεις καημένε πλάτανε και στέκεις μαραμένος
με τις ριζούλες στο νερό, με τη δροσιά στα φύλλα;
- Παιδιά μ', σαν με ρωτήσατε, να σας το μολογήσω
Αλή Πασάς επέρασε με δεκαοχτώ χιλιάδες
Κι όλοι στον ίσκιο μ' έκατσαν και κάτω απ' τη δροσιά μου
κι όλοι σημάδι μ' έβαλαν κι όλοι με ντουφεκίσαν
Άλλοι βαρούν τους κλώνους μου κι άλλοι βαρούν τα φύλλα
κι ο σκύλος ο Αλή Πασάς βαρεί μες στην καρδιά μου
Μαράθηκαν τα φύλλα μου, μαράθηκε η καρδιά μου.
(Μέλπως Ο. Μερλιέ, Τραγούδια
της Ρούμελης, Αθήνα 1931)
Στο τραγούδι έχουμε ένα διάλογο με τον πλάτανο. Ο πλάτανος προσωποποιείται και εμφανίζεται να μιλάει και να έχει συναισθήματα. Η προσωποποίηση της φύσης συνηθίζεται στα δημοτικά τραγούδια.
Στην ερώτηση τι έχει και στέκει μαραμένος, αφού δεν του λείπει το νερό απαντάει: Ο Αλή πασάς πέρασε με δεκαοχτώ χιλιάδες. Όλοι κάθισαν στη σκιά του και όλοι τον τουφέκισαν... Και ο σκύλος ο Αλής τον βάρεσε στην καρδιά του…
Τα ιστορικά γεγονότα που συμβαίνουν κατά την περίοδο της σκλαβιάς πλήγωσαν τον πλάτανο γι’ αυτό μαράθηκαν τα φύλλα και η καρδιά του!
O πλάτανος συμβολίζει το σκλαβωμένο ελληνισμό που οι ρίζες όμως διατηρούνται. Τα φύλλα είναι μαραμένα. Με την αναφορά στον πλάτανο εκφράζεται η αντοχή, η υπομονή και η λεβεντιά του υπόδουλου ελληνικού λαού.
Ας το ακούσουμε στο YouTube από την αθάνατη φωνή του Ξηρομερίτη Τάκη Καρναβά!
Παραλλαγή του τραγουδιού με προέλευση τη Στερεά Ελλάδα κατέγραψε και η Δόμνα Σαμίου:
Τ’ έχεις καημέ- καημένε πλάτανε και στέκεις μαραμένος
με τις ριζού- ριζούλες στο νερό, αμάν,
με τις ριζού- ριζούλες στο νερό,
με τις ριζούλες στο νερό και πάλι μαραμένος;
Παιδιά μ’ σαν με ρωτήσατε, να σας το μολογήσω.
Αλή πασάς επέρασε με δεκοχτώ χιλιάδες.
Κι όλοι στον ίσκιο μ’ έκατσαν, εκάτσαν στη δροσιά μου
κι όλοι σημάδι μ’ έβαλαν, κι όλοι με τουφεκίσαν.
Μου κόψαν τα κλωνάρια μου, μαράθηκ’ η καρδιά μου
κι αυτός ο γερ’-Αλή πασάς μου ρίχνει στην καρδιά μου.
Ταχιά σαν έρθ’ η άνοιξη, σαν έρθ’ το καλοκαίρι,
σαν έρθ’ η άγια Πασχαλιά με το Χριστός Ανέστη
θα βγάλω φύλλα και κλωνιά!
Στην παραλλαγή υπάρχουν τρεις στίχοι στο τέλος που αναφέρονται στην Άνοιξη και το Καλοκαίρι. Αυτές τις εποχές προσμένει ο πλάτανος για να βγάλει φύλλα και κλωνάρια. Συμβολικά την Ανάσταση και Απελευθέρωση της Ελλάδας!
0 σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου
Σημείωση: Τα κείμενα των αναγνωστών που δημοσιεύονται εκφράζονται από τους ιδίους και δεν υιοθετούνται κατά ανάγκη από το παρόν ιστολόγιο.