Το Σωματείο
Ελληνικών Χορών & Λαογραφικών Ερευνών "
Ελληνική Παράδοση " και
η Ένωση
Ηπειρωτών Ιλίου συμμετέχουν
στις αποκριάτικες εκδηλώσεις του Δήμου
Αθηναίων, του Οργανισμού Πολιτισμού
Αθλητισμού και Νεολαίας (Ο.Π.Α.Ν.Δ.Α.). Οι
"Γέροι και η Κορέλα" από την Σκύρο
με τα κουδούνια τους και το Γαιτανάκι
της Ηπείρου σήμερα στο Σύνταγμα, Ερμού και Πλατεία Μοναστηρακίου
όπου χόρεψαν και θα παρουσίασαν
αποκριάτικα δρώμενα.
Επιμέλεια-Διδασκαλία Βασίλης Τσούνης- Έφη Ρούτη
ΓΕΡΟΣ
Ο «γέρος» που είναι η κυρίαρχη μορφή της μασκαρεμένης συντροφιάς, παριστάνει γέρο-τσοπάνη ζωσμένο με κουδούνια. Κάτω φοράει άσπρο μάλλινο κοντοβράκι («κοντοβράτσι») των τσοπάνηδων, άσπρες υφαντές κάλτσες χωρίς πέλμα («τροχαδόκαλτσες») και πέτσινα σανδάλια («τροχάδια»). Οι «τροχαδόκαλτσες» καλύπτουν μόνο τις κνήμες και στερεώνονται κάτω από το γόνατο με μαύρες καλτσοδέτες («καρτσδέτες»).
Στο πάνω μέρος του σώματος, μέχρι τη μέση, φοράει την τσοπάνικη κάπα («καπότο»), μαύρου χρώματος, γυρισμένη ανάποδα για να είναι απέξω το μαλλιαρό μέρος και να φαίνονται οι μακριές τρίχες. Η κουκούλα του «καπότου» σκεπάζει το κεφάλι και στερεώνεται με τη μακριά υφαντή και κεντημένη ζώνη των βοσκών («ζουνάρι»), που πέφτει μπροστά στο στήθος. Στη ράχη παραχώνει κουρέλια ή μαξιλάρια για να σχηματιστεί καμπούρα. Το πρόσωπο το κρύβει με μάσκα («μτσούνα») από προβιά μικρού γιδιού με δύο τρύπες για τα μάτια. Στη μέση ζώνεται καμιά πενηνταριά τσοπάνικα κουδούνια που στερεώνονται από τους ώμους και στο χέρι κρατάει το τσοπάνικο στραβοράβδι στολισμένο στη λαβή με αγριολούλουδα. Ο τρόπος που δένονται τα κουδούνια στη ζώνη της μέσης είναι αρκετά έξυπνος, έτσι που να επιτρέπει να φοριούνται πολλά κουδούνια, χωρίς να στομώνουν από την επαφή τους με την κάπα. Οι άκρες του «καπότου» είναι γυρισμένες στη μέση για ν’ αφήνουν τελείως ελεύθερη τη μάζα των κουδουνιών. Κάθε κουδούνι κρατιέται από έναν κρίκο με τον οποίο φοριέται στα πρόβατα κι αυτοί οι κρίκοι είναι περασμένοι σ’ ένα σχοινί («λιτάρι») γύρω στη μέση, ώστε να κρέμονται ελεύθερα και να βροντούν καθώς ο «γέρος» χοροπηδάει.
Ο «γέρος» που είναι η κυρίαρχη μορφή της μασκαρεμένης συντροφιάς, παριστάνει γέρο-τσοπάνη ζωσμένο με κουδούνια. Κάτω φοράει άσπρο μάλλινο κοντοβράκι («κοντοβράτσι») των τσοπάνηδων, άσπρες υφαντές κάλτσες χωρίς πέλμα («τροχαδόκαλτσες») και πέτσινα σανδάλια («τροχάδια»). Οι «τροχαδόκαλτσες» καλύπτουν μόνο τις κνήμες και στερεώνονται κάτω από το γόνατο με μαύρες καλτσοδέτες («καρτσδέτες»).
Στο πάνω μέρος του σώματος, μέχρι τη μέση, φοράει την τσοπάνικη κάπα («καπότο»), μαύρου χρώματος, γυρισμένη ανάποδα για να είναι απέξω το μαλλιαρό μέρος και να φαίνονται οι μακριές τρίχες. Η κουκούλα του «καπότου» σκεπάζει το κεφάλι και στερεώνεται με τη μακριά υφαντή και κεντημένη ζώνη των βοσκών («ζουνάρι»), που πέφτει μπροστά στο στήθος. Στη ράχη παραχώνει κουρέλια ή μαξιλάρια για να σχηματιστεί καμπούρα. Το πρόσωπο το κρύβει με μάσκα («μτσούνα») από προβιά μικρού γιδιού με δύο τρύπες για τα μάτια. Στη μέση ζώνεται καμιά πενηνταριά τσοπάνικα κουδούνια που στερεώνονται από τους ώμους και στο χέρι κρατάει το τσοπάνικο στραβοράβδι στολισμένο στη λαβή με αγριολούλουδα. Ο τρόπος που δένονται τα κουδούνια στη ζώνη της μέσης είναι αρκετά έξυπνος, έτσι που να επιτρέπει να φοριούνται πολλά κουδούνια, χωρίς να στομώνουν από την επαφή τους με την κάπα. Οι άκρες του «καπότου» είναι γυρισμένες στη μέση για ν’ αφήνουν τελείως ελεύθερη τη μάζα των κουδουνιών. Κάθε κουδούνι κρατιέται από έναν κρίκο με τον οποίο φοριέται στα πρόβατα κι αυτοί οι κρίκοι είναι περασμένοι σ’ ένα σχοινί («λιτάρι») γύρω στη μέση, ώστε να κρέμονται ελεύθερα και να βροντούν καθώς ο «γέρος» χοροπηδάει.
Ο
«γέρος» προχωρεί με ρυθμικούς βηματισμούς,
κουνώντας τη μέση του, έτσι ώστε τα
κουδούνια που είναι περασμένα σ’ αυτή,
να δίνουν ήχους φοβερούς, αλλά ρυθμικούς
κι εναλλασσόμενους. Κατά διαστήματα
στέκεται και «σείεται», και τότε το
κούνημα του κορμιού του είναι διαφορετικό,
όπως και οι ήχοι των
ΚΟΡΕΛΑ
Η «κορέλα» είναι συνήθως άντρας ντυμένος με Σκυριανά γυναικεία ρούχα.
Κάτω φοράει μια κεντητή φούστα («σκούτα»), πάνω απ’αυτήν ένα άσπρο πλισεδένιο μεσοφόρι («κολοβόλι») και μια κεντημένη ποδιά. Στο πάνω μέρος του σώματος φοράει μεταξωτά πουκάμισα κι από πάνω χρυσοΰφαντο «μεντενέ». Στη μέση δένεται μια φαρδιά ζώνη που κλείνει με πόρπες («κλειδοτήρια»). Η «κορέλα» σκεπάζει το κεφάλι με κίτρινο μαντήλι απ’ το οποίο προβάλλουν ψεύτικες πλεξούδες μαλλιών με μεταξωτές κορδέλες και κρύβει το πρόσωπο με χάρτινη γυναικεία μουτσούνα. Στα πόδια φοράει «τροχάδια». Η «κορέλα» κρατάει στο χέρι ένα μαντήλι, που το κουνά, χορεύοντας γύρω από το «γέρο», όταν αυτός προχωρά, ή στέκεται και τραγουδά τον ιδιαίτερο αποκριάτικο σκοπό, που έχει τ’ όνομά της («της κορέλας»), όταν ο «γέρος» στέκεται, για να ξεκουραστεί, σείοντας πάντα τα κουδούνια του. Η ονομασία «κορέλα» προέρχεται ίσως από το «κόρη» ή μάλλον από το «κουρέλα» – στη Σκύρο το κουρέλι το λένε «κορέλι» – για την ατημελησιά και την προχειρότητα της αμφίεσης. Εξάλλου εμφανίζεται μάλλον σαν γυναίκα και όχι κόρη του «γέρου»
Η «κορέλα» είναι συνήθως άντρας ντυμένος με Σκυριανά γυναικεία ρούχα.
Κάτω φοράει μια κεντητή φούστα («σκούτα»), πάνω απ’αυτήν ένα άσπρο πλισεδένιο μεσοφόρι («κολοβόλι») και μια κεντημένη ποδιά. Στο πάνω μέρος του σώματος φοράει μεταξωτά πουκάμισα κι από πάνω χρυσοΰφαντο «μεντενέ». Στη μέση δένεται μια φαρδιά ζώνη που κλείνει με πόρπες («κλειδοτήρια»). Η «κορέλα» σκεπάζει το κεφάλι με κίτρινο μαντήλι απ’ το οποίο προβάλλουν ψεύτικες πλεξούδες μαλλιών με μεταξωτές κορδέλες και κρύβει το πρόσωπο με χάρτινη γυναικεία μουτσούνα. Στα πόδια φοράει «τροχάδια». Η «κορέλα» κρατάει στο χέρι ένα μαντήλι, που το κουνά, χορεύοντας γύρω από το «γέρο», όταν αυτός προχωρά, ή στέκεται και τραγουδά τον ιδιαίτερο αποκριάτικο σκοπό, που έχει τ’ όνομά της («της κορέλας»), όταν ο «γέρος» στέκεται, για να ξεκουραστεί, σείοντας πάντα τα κουδούνια του. Η ονομασία «κορέλα» προέρχεται ίσως από το «κόρη» ή μάλλον από το «κουρέλα» – στη Σκύρο το κουρέλι το λένε «κορέλι» – για την ατημελησιά και την προχειρότητα της αμφίεσης. Εξάλλου εμφανίζεται μάλλον σαν γυναίκα και όχι κόρη του «γέρου»
ΦΡΑΓΚΟΣ
Τέλος, ο «φράγκος» ντύνεται με κοινά «ευρωπαϊκά» παλιόρουχα (παντελόνι, σακάκι, φανέλα ή κάτι ανάλογο). «Ευρωπαϊκά» έλεγαν στη Σκύρο τις σύγχρονες ενδυμασίες σε αντίθεση με τις ντόπιες παραδοσιακές φορεσιές. Στο κεφάλι φοράει ό,τι καπέλο του αρέσει, ενώ το πρόσωπο το κρύβει με μια κοινή αποκριάτικη μουτσούνα. Απαραίτητο στοιχείο της κατά τα άλλα ελεύθερης μεταμφίεσης του, είναι ένα τσοπάνικο κουδούνι που κρεμιέται πίσω στη μέση κι ένα κοχύλι που κρατάει στο χέρι, το γνωστό στους ναυτικούς σαν «μπουρού», όπου φυσά διαρκώς όταν κουνιέται ασταμάτητα πειράζοντας όσους παρακολουθούν το θέαμα. Ο «φράγκος» ονομάστηκε έτσι γιατί είναι ο μόνος που δεν φοράει Σκυριανά ρούχα, αλλά «φράγκικα» (σακάκι – παντελόνι).
Τέλος, ο «φράγκος» ντύνεται με κοινά «ευρωπαϊκά» παλιόρουχα (παντελόνι, σακάκι, φανέλα ή κάτι ανάλογο). «Ευρωπαϊκά» έλεγαν στη Σκύρο τις σύγχρονες ενδυμασίες σε αντίθεση με τις ντόπιες παραδοσιακές φορεσιές. Στο κεφάλι φοράει ό,τι καπέλο του αρέσει, ενώ το πρόσωπο το κρύβει με μια κοινή αποκριάτικη μουτσούνα. Απαραίτητο στοιχείο της κατά τα άλλα ελεύθερης μεταμφίεσης του, είναι ένα τσοπάνικο κουδούνι που κρεμιέται πίσω στη μέση κι ένα κοχύλι που κρατάει στο χέρι, το γνωστό στους ναυτικούς σαν «μπουρού», όπου φυσά διαρκώς όταν κουνιέται ασταμάτητα πειράζοντας όσους παρακολουθούν το θέαμα. Ο «φράγκος» ονομάστηκε έτσι γιατί είναι ο μόνος που δεν φοράει Σκυριανά ρούχα, αλλά «φράγκικα» (σακάκι – παντελόνι).
Κείμενο:xoreytis.gr
0 σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου
Σημείωση: Τα κείμενα των αναγνωστών που δημοσιεύονται εκφράζονται από τους ιδίους και δεν υιοθετούνται κατά ανάγκη από το παρόν ιστολόγιο.