Γράφει η δρ Μαρία Ν. Αγγέλη
e-mail: agelimaria@yahoo.gr
" Απρίλη, Απρίλη δροσερέ, Μάη καμαρωμένε,
σε μήνυσαν, Μάη μου, τα πρόβατα ν’ αξιώνεις τα χορτάρια,
Σε μήνυσαν οι όμορφες ν’ αξιώνεις τα λουλούδια,
σε μήνυσαν και τα πουλιά της άνοιξης τ’ αηδόνια
ν’ αξιώνεις τα κοντά κλαδιά και τα ψιλά δενδράκια.Δημοτικό τραγούδι "
Ο στάλος ή σταλός ή στάλισμα στο πλούσιο λεξιλόγιο του τσοπάνη είναι το μέρος ή το «κατοικιό» που ξεμεσημεριάζουν τα ζώα…. Στάλος λέγεται το σκιερό δένδρο ή η συστάδα δένδρων, αλλά και το τσαρδάκι ή φραντζάτο που κατασκεύαζε ο ίδιος ο τσοπάνης.
Αυτό το «κατοικιό» τις περισσότερες φορές το έχει έτοιμο η φύση. Σε κάποιο βουναλάκι ή διάσελο, σε κάποιο σκιερό δένδρο, πουρνάρι, βελανιδιά, έλατο, πλάτανο κ.λπ. Ακόμα και σε βραχοσπηλιές…
Αν δεν το βρει έτοιμο από τη φύση αυτό το σκιερό μέρος που χρειάζεται τότε το κατασκευάζει μόνος του ο τσοπάνης. Διαλέγει τον κατάλληλο τόπο, μαζεύει τα απαραίτητα υλικά και το στήνει.
Yλικά: Χρειάζεται φούρκες, τέμπλες ή τεμπλιά, βέργες, κλαδιά και φτέρες. Τέμπλες ή τεμπλιά είναι μακρουλά ξύλα από πουρνάρι ή φιλίκι. Και τα απλά εργαλεία που έχει για τις κατασκευές των μαντριών του: λοστό, βαριά, σφυρί, τανάλια, σύρμα, πρόκες…
Κατασκευή: Μπήγει στη γη καλά τις φούρκες σε τρύπες που ανοίγει με το λοστό. Τις χτυπάει πάνω με τη βαριά. Έτσι όπως οι αγρότες κατασκευάζουν τις «ηλιάστρες ή
λιάστρες»
για την αποξήρανση του καπνού… Στη μέση
καρφώνει δυο ψηλότερες φούρκες. Μετά
καρφώνει τις τέμπλες ή τα τεμπλιά από
φούρκα σε φούρκα. Πάνω ρίχνει χλωρά
κλαδιά και πολλές φτέρες. Τα δένει καλά
με λιανές βέργες για να γίνει ένας καλός
σταλός. Η φτέρη είναι πολύ χρήσιμο φυτό
για τις ανάγκες του τσοπάνη. Κυρίως
χρησιμοποιείται στην κατασκευή της
καλύβας του. Χρησιμοποιείται επίσης
για να σκεπάσει στο στάλο του προβάτου.
Είναι αδιαπέραστη στη βροχή και στον
ήλιο. Δημιουργεί πολύ ίσκιο και προστατεύει
τα ζωντανά από τον καύσωνα του
καλοκαιριού…
