Γράφει η Μαρία Ν. Αγγέλη, Δρ. Κοινωνικής Λαογραφίας
Οι γυναίκες, χωρίς βέβαια να αποκλείονται και οι άνδρες, αναλαμβάνουν την εορταστική διακόσμηση του σπιτιού. Διατηρούν την παράδοση και τα έθιμα και μάλιστα τα εμπλουτίζουν με το πέρασμα των χρόνων… Αξιοποιούν δέντρα, φυτά, κλαδιά και καρπούς για έναν ωραίο στολισμό με συμβολικό χαρακτήρα.
Αναφέρω τα πιο σημαντικά:
Το δέντρο: Oι περισσότεροι Λαογράφοι συμφωνούν ότι το έθιμο του δέντρου ήρθε την εποχή του Όθωνα (1833). Το πρώτο χριστουγεννιάτικο δέντρο στη χώρα μας στολίστηκε στα ανάκτορα του Όθωνα στο Ναύπλιο.
Το δέντρο αγαπήθηκε πολύ και η χρήση του γενικεύτηκε: σπίτια, καταστήματα, υπηρεσίες κλπ. το υποδέχονται στην καλύτερη γωνιά τους.
Άσχετα με την προέλευση του εθίμου, γεγονός είναι πως τα πράσινα και αειθαλή δέντρα, έλατα ή πεύκα, έχουν την έννοια του συμβόλου της αιωνιότητας της ζωής…..
Το γκι: θεωρείται καλότυχο φυτό. Πιστεύεται ότι φύτρωσε όταν ο Χριστός περπάτησε στη γη.Η παράδοση λέει πως τα αγκαθωτά φύλα και οι κόκκινοι καρποί του συμβολίζουν τα μαρτύρια του Χριστού. Ο λαός το λέει και Αγκάθι του Χριστού.
Οι άνθρωποι κάποτε πίστευαν ότι το γκι και το πουρνάρι έχουν την ικανότητα να συγκεντρώνουν κοντά τους τα καλά πνεύματα και να απομακρύνουν με τα αγκάθια τους τα κακά.
Στις μέρες μας το γκι χρησιμοποιείται πολύ ως διακοσμητικό. Οι μικρές κόκκινες μπαλίτσες ανάμεσα στα πράσινα φύλλα του δίνουν ένα διακριτικό χρώμα στη χριστουγεννιάτικη διακόσμηση.Μου αρέσει ιδιαίτερα αυτό το φυτό και το προτιμώ στο χώρο μου…
Το πουρνάρι: Η παράδοση αναφέρει ότι οι βοσκοί άναψαν κλαδιά πουρναριού για να φωτίσουν το δρόμο τους προς τη φάτνη που γεννήθηκε ο Χριστός…
Στον αγροτικό χώρο αξιοποιούν αρκετά το πουρνάρι. Όχι στη διακόσμηση, αλλά στη φωτιά. Ιδιαίτερα κατά το δωδεκαήμερο.
Ο Λαογράφος Κ. Καραπατάκης γράφει :
«Στο Μοναστηράκι του Ξηρομέρου, καθώς και σ’ όλα τα γύρω χωριά, ο πρώτος που θα πήγαινε επίσκεψη σ΄άλλο σπίτι την Πρωτοχρονιά, έπρεπε να πάρει ένα πουρνάρι απ΄την αυλή και μπαίνοντας μέσα με το δεξί του πόδι, να τραβήξει ίσια στο τζάκι και να το βάλει στη φωτιά. Την ώρα που τα φύλλα του πουρναριού θ’ άρχιζαν να «παρτσαλνούν» από τις φλόγες, αυτός θα έλεγε: «Αρνάδες, κατσκάδες και σιρκά πιδιά! Καλημέρα σας και καλή χρονιά!»
Δηλ. να πληθαίνει το κοπάδι σε θηλυκά και η οικογένεια σε αρσενικά!
Η ευχή εκφράζει τη νοοτροπία που επικρατούσε στην περιοχή σχετικά με τη θέση των θηλυκών στην οικογένεια… Η γέννηση θηλυκών θεωρούνταν κακοτυχία για την οικογένεια! Το κορίτσι δεν λογαριαζόταν για «πιδί»!
Εκτός από τη φωτιά, πρότασή μου είναι η αξιοποίηση του πουρναριού και στη διακόσμηση, όπως το γκι. Ιδιαίτερα εμείς οι ξηρομερίτες-ξηρομερίτισσες θα μπορούσαμε να το αναδείξουμε ως πρώτο διακοσμητικό στοιχείο των ημερών!Το έχουμε σε αφθονία στην περιοχή…
Η κουμαριά: ένα φυτό που θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί στη χριστουγεννιάτικη διακόσμηση. Η κόρη μου φτιάχνει συνθέσεις με κλαδιά κουμαριάς γεμάτα κούμαρα… Τα προμηθευόμαστε κι αυτά από το Ξηρόμερο, την ιδιαίτερη πατρίδα μας.
Η αλήθεια είναι ότι δεν έχω διαβάσει ή ακούσει κάτι σχετικό με το συμβολισμό της κουμαριάς. Μπορούμε όμως να την παραλληλίσουμε με στολισμένο δέντρο! Και μάλιστα, μπορούμε να φάμε και τους ώριμους καρπούς του!
Mυρτιά ή σμυρτιά: Πρόκειται για ένα θάμνο που οι καρποί του μοιάζουν με μαύρες μικρές ελιές και πιστεύεται ότι χαρίζουν μακροζωία.
Κλαδιά μυρτιάς ή μύρτα χρησιμοποιούνται πολύ στη χριστουγεννιάτικη διακόσμηση, αλλά και στη μαγειρική.
Προχθές αγόρασα μερικά στη λαϊκή και ο παππούς που τα πουλούσε μου είπε:
«Αυτά είναι τα σμέρτα. Ξέρεις, κοπέλα μου, ότι τα πήγανε δώρο οι μάγοι στο Χριστό!»
Ευχήθηκα χρόνια πολλά στον άνθρωπο, χαμογελώντας για την συμβολική διάσταση που έδωσε στα μύρτα!
Εδώ η λαϊκή παράδοση συγχέει τη μυρτιά με τη σμύρνα, ένα από τα τρία δώρα των Μάγων στο Χριστό. Πρόκειται για ακριβή, αρωματική ρητίνη…
Αγριοκρεμμύδα: θεωρείται τυχερό φυτό και πιστεύεται ότι φέρνει καλοτυχία στο σπίτι. Και τούτο διότι αν και ξεριζώνεται από τη γη δεν ξεραίνεται, αλλά διατηρεί τη ζωντάνια και βγάζει νέα φύλλα. Οι άνθρωποι πίστευαν ότι φέρνοντάς την στο σπίτι τους θα έπαιρναν δύναμη , ζωντάνια και τύχη.
Γι’ αυτό και σήμερα αρκετοί προμηθεύονται την αγριοκρεμμύδα, μπότσικα ή κουτσούνα και τη βάζουν στο σπίτι τους την πρωτοχρονιά για υγεία και καλοτυχία. Συνήθως τη στολίζουν με μια κόκκινη, γιορτινή κορδέλα για να είναι και στοιχείο διακοσμητικό.
Ρόδι: χρησιμοποιείται με συμβολική σημασία στις χαρές και στις λύπες των ανθρώπων.Την Πρωτοχρονιά υπάρχει το έθιμο να σπάζουν ρόδι στην πόρτα του σπιτιού για γούρι. Πιστεύεται ότι έτσι θα έρθει καλοτυχία και ευημερία στην οικογένεια.
Χαρακτηριστική είναι η φράση:
«Σαν το λιθάρι γεροί, και σαν το ρόδι γεμάτοι!»
Το ρόδι εξακολουθεί να έχει ξεχωριστή θέση στη γιορτινή διακόσμηση και στο γιορτινό τραπέζι.
Αλεξανδρινό: είναι το κλασσικό φυτό των Χριστουγέννων. Η παρουσία του είναι έντονη και η λάμψη του εντυπωσιακή! Τα φλογερά κόκκινα φύλλα του δίνουν μια ζεστή νότα στη διακόσμηση του σπιτιού.
Το «χριστολούλουδο» εκτός από την ωραία εικόνα, με τα αστερόμορφα φύλλα του παραπέμπει στο αστέρι της Βηθλεέμ… Εξάλλου με την εμφάνισή του στα ανθοπωλεία και στις λαϊκές αγορές προαναγγέλλει τον ερχομό των Χριστουγέννων!
Από τη διακόσμηση δε λείπουν και τα γούρια τα οποία πιστεύεται ότι θα μας φέρουν καλοτυχία τη νέα χρονιά!
Τελευταία παρατηρώ ότι πολλές γυναίκες και νεαρά κορίτσια δημιουργούν ωραία γούρια ανάλογα με την προτίμηση , το γούστο και τη φαντασία τους: παραδοσιακά πέταλα και ρόδια, σπιτάκια, αστέρια, καρδιές, κλειδιά, κανέλες, αγγελάκια… Εδώ η παράδοση όχι απλά διατηρείται αλλά υπερ-εμπλουτίζεται!
Ομολογώ πως δεν τα καταφέρνω στις χειροτεχνίες. Θαυμάζω όμως τις χρυσοχέρες γυναίκες που δημιουργούν. Η κόρη μου κατασκευάζει εξαιρετικά γούρια για το σπίτι και τις φίλες της…
Άσχετα από το αν πιστεύουμε ή όχι στις μυθικές δυνατότητες όλων αυτών που προανέφερα, το σίγουρο είναι ότι η ωραία διακόσμηση του χώρου μας δημιουργεί θετική διάθεση. Και μόνο γι’ αυτό αξίζει να ασχοληθούμε. Εξάλλου, ακόμα και η υπερβολή αυτές τις μέρες δικαιολογείται!
Καλότυχη και γούρικη χρονιά!
και Καλό ποδαρικό…
xiromeronews
