Εις
την σκιάν της ομίχλης, Aλέξανδρου Θ.
Κυριαζή
Γράφει
η Δρ. Μαρία Ν. Αγγέλη
Καλώς
ανταμωθήκαμε εδώ
στη Μπαμπίνη,
ένα από τα όμορφα χωριά τουΞηρομέρου.Ένα
χωριό με σημαντική Πολιτιστική
δραστηριότητα!
Κατ’
αρχήν να ευχαριστήσω το Προεδρείο
της Ξηρομερίτικης
Εταιρείας Λόγου και Τέχνης, τον Πολιτιστικό
Σύλλογο Μπαμπίνης «Χριστόδουλος
Παμπλέκης» και το συγγραφέα κ. Αλέξανδρο
Κυριαζή που
με προσκάλεσαν να παρουσιάσω απόψε αυτό
το βιβλίο.
Κάθε
καλοκαίρι σχεδόν, έχουμε και μια νέα
έκδοση.Ένα νέο βιβλίο προστίθεται στην
τοπική βιβλιογραφία και αυτό είναι πολύ
σημαντικό για τον τόπο μας!
Η
παρουσίαση γίνεται στην Αθήνα με
τη συμπαράσταση
του Καθηγητή κ. Π. Κοντού αλλά και στο
γενέθλιο τόπο του συγγραφέα.
Έτσι, το καλοκαίρι δίνεται η δυνατότητα
στους χωριανούς και στους φιλοξενούμενούς
τους να ακούσουν και να μάθουν σχετικά
με το περιεχόμενο του βιβλίου που
αναφέρεται στην τοπιογραφία και
ανθρωπογεωγραφία της περιοχής τους.
Συγχαρητήρια
στην Ξηρομερίτικη Εταιρεία και στους
Τοπικούς Συλλόγους που σε δύσκολους
καιρούς υλοποιούν τέτοιες εκδηλώσεις.
Ας
έρθουμε τώρα στο βιβλίο του Αλέξανδρου
Κυριαζή. Το βιβλίο με τίτλο: Εις
την σκιάν της ομίχλης, κυκλοφόρησε το
Μάη του 2015. Ο
ίδιος ο συγγραφέας χαρούμενος με
ενημέρωσε τηλεφωνικά για την έκδοση
του βιβλίου του. Και μεταξύ άλλων μου
είπε:
«Μαρία,
γράφω γιατί αν δε γράψω θα πεθάνω! Θέλω
να αφήσω κάτι για το χωριό μου.Έχω τόσα
στο νου μου… Να κάθομαι συνέχεια σε μια
καρέκλα στο καφενείο, με σκυμμένο κεφάλι;
Θα με πιάσει μελαγχολία!
Δεν
το μπορώ! Έχω ξεκινήσει το επόμενο
βιβλίο»......
Θαύμασα
ειλικρινά το πάθος για δημιουργία, την
ενέργεια και την αισιοδοξία αυτού του
ανθρώπου, καθώς και την ευχέρεια να
γράφει «απευθείας» στο λαπ τοπ, όπως
μου είπε!
Ο
ΤΙΤΛΟΣ
Όταν
πήρα στα χέρια μου αυτό το καλαίσθητο
βιβλίο αναρωτήθηκα τι
σημαίνει ο τίτλος; Επειδή
βρισκόμαστε σε περίοδο κρίσης και
μάλιστα εκείνες τις μέρες είμαστε στη
σκιά της συμφωνίας με τους Ευρωπαίους
εταίρους, το μυαλό μου πήγε προς τα εκεί.
Περνώντας
στον πρόλογο ο ίδιος ο συγγραφέας μου
έδωσε την εξήγηση.
ΠΡΟΛΟΓΟΣ
Σας
διαβάζω :
«Μπορεί
να καταλάμπονται από το ζωγραφικό ήλιο
οι βουνοκορφές του κοινωνικού παζλ,
αλλά πάντα θα υπάρχουν και τα σκιερά
μέρη, τα οποία τα θερμαίνει και τα φωτίζει
λιγότερο ο ήλιος της δημοσιότητας και
οι χαράδρες των μένουν παγωμένες, τα
σκεπάζει η ομίχλη του χρόνου.[…]
Σε
αυτές τις αθέατες πλευρές, τις κρυμμένες
στα σκιερά του χρόνου της ομίχλης, θα
σεργιανίσουμε μαζί καθώς ανατέλλει εις
την Μπαμπίνη η πρώτη δεκαετία του 1900
και τα μετέπειτα χρόνια».
Έτσι
δικαιολογείται ο τίτλος του Βιβλίου
που θα φωτίσει «τα σκιερά μέρη της
ιστορίας» της Μπαμπίνης…
ΤΟ
ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΟ
Στον
πρόλογό του ο συγγραφέας μας προσκαλεί
να σεργιανίσουμε
στη Μπαμπινιώτικη κοινωνία από
την αρχή μέχρι τα μισά του εικοστού
αιώνα.
Ας
ξεκινήσουμε λοιπόν αυτό το σεργιάνι
με οδηγό τον Αλέξανδρο
Κυριαζή…
Μικρασία
Ο
Α. Κυριαζής αρχίζει την ξενάγηση με μια
περιληπτική αναφορά στο Μικρασιατικό
πόλεμο και στην Καταστροφή του 1922.Στην
ενότητα με τίτλο:Ημέρες Μνήμης, μας
προτρέπει να αποτίσουμε τον οφειλόμενο
φόρο τιμής στη μνήμη ενός εκατομμυρίου
νεκρών Ελλήνων και Μικρασιατών και
ενάμισυ εκατομμυρίου σχεδόν προσφύγων
στην Ελλάδα.
Ανάμεσα
στα θύματα συγκαταλέγονται και δύο
Μπαμπινιώτες: ο λοχαγός Ιωάννης Χρυσικός
και ο λοχίας Σπύρος Κυριαζής, θείος του
συγγραφέα.
Κατοχή-Πείνα
Σε
επόμενες ενότητες αναφέρεται στη
διάρκεια της Κατοχής και στην πείνα που
μάστιζε τους χωριανούς του. Αναφέρει
επίσης την αναλγησία κάποιων και
την εκμετάλλευση του ανθρώπινου πόνου
και της ανάγκης…
Ενδεικτική
η περίπτωση του Χαλίφη.Ο Χαλίφης, ο
αγιογδύτης, προκειμένου «να εξυπηρετήσει»
τον κουμπάρο του και να γλυτώσει τα
παιδιά του από την πείνα, ζητάει για ένα
τσουβάλι αλεύρι αντάλλαγμα ένα χωράφι
4-5 στρέμματα!
Σας
διαβάζω ενδεικτικά αποσπάσματα του
διαλόγου που παρατίθεται στο ξηρομερίτικο
ιδίωμα:
«-Κουμπάρι,
σε ικετεύου, βόηθαμε και συ, βάλει ένα
χεράκι κι συ να γλυτώσουμι τα πιδιά απ’
τη πείνα. Έ’εις υπουχρέωσ’ μεγαλύτερ’
απ’ τς αλλνούς τς συγγενείς μ’ γιατί
έχεις βάλ’ κι λάδ’ στου σπίτι μ’. Και
είνι μικρό το καϋμένο, να πεθάνει τόσου
μ’κρό απ’ τ’ πείνα.
-Δεν
πρέπει νάχεις παράπονο κουμπάρι.
-Θάρθου
να σου δουλέψω όσες μέρες κάνει,στο
αμπέλι, στο χωράφι, όπου εσύ νομίζεις.
Δεν είμαι άχρηστος, κουμπάρε.Δεν θα
εκτιμήσω μια σάκενα αλεύρι; Νάρθω
παρασποριάρης σου.
-Με
φέρνεις σε δύσκολη θέση, αγαπητέ μου
κουμπάρε και σκέπτομαι τόση ώρα εδώ πώς
θα σε ικανοποιήσω. Τα πράγματα είναι
τόσο δύσκολα που δεν γνωρίζω αν θα τα
καταφέρω.[…]
Αν
τα καταφέρουμε, τότε εκείνα τα 4-5
στρέμματα, κείνο το χωραφάκι εκεί στο
νοτιά θα μου το παραχωρήσεις με χαρτί
που θα φκιάξω, μέχρι να μου επιστρέψεις
όσες χρυσές λίρες κοστίζει το αλεύρι
σου…[…]
-Κουμπάρι
μ’ να σ’ έχει καλά ο Θεός.Να’ρθω μόλις
θαμπώσ’με το γάιδαρο να φορτώσω τ’
σάκενα με τ’ αλεύρι;
-Λίγο
πιο αργά.
Ο
κουμπάρος εξερχόμενος εστράφη προς την
εκκλησία του Αγίου Νικολάου έκανε το
σταυρό του και με τα χείλη του ψιθύρισε:
Πού
θα μας φτάσεις Θεέ μου!!! Τέσσερα στρέμματα
χωράφι για μια σάκενα αλεύρι!»
Το
καφενείο
Ένα
άλλο θέμα αποτελεί ο κοινωνικός και
πολιτιστικός ρόλος των καφενείων του
χωριού, αλλά και ευρύτερα.
Είναι
εξαιρετική η περιγραφή του χώρου, του
καφετζή και των πελατών του.
Επέλεξα
να σας διαβάζω ένα απόσπασμα που
αναφέρεται στην ανάγνωση και ερμηνεία
των άρθρων Αθηναϊκών εφημερίδων στον
αύλειο χώρο του καφενείου.Το θεώρησα
πολύ σημαντικό για την κοινωνία του
χωριού:
«Συγκινητική
ήτο η ανάγνωση των εφημερίδων κατά τους
θερινούς μήνες, όπου δεν ακουγόταν ούτε
ψίθυρος από 30 -40 ανθρώπους, οι περισσότεροι
των οποίων ξάπλωναν εις το καθαρό
λιθόστρωτο προαύλιο χώρο δια να
ακούσουν την ευκρινεστάτη ανάγνωση και
το σχολιασμό όλων των αναγνωσθέντων…».
Χάρηκα
που ανάμεσα στους πνευματικούς ανθρώπους
που συζητούν και αναλύουν τα άρθρα της
εφημερίδας είναι και ο παππούς
μου, ο Χαρίλαος Ζαρκαδούλας. Αδελφός
της γιαγιάς μου Χαρίκλειας Ζαρκαδούλα-Αγγέλη.
Οι
γυναίκες
Οι
γυναίκες του χωριού αποτελούν ένα ακόμα
θέμα στο βιβλίο:
Ο
Κυριαζής γράφει και παραθέτει
σημαντικά στοιχεία για τη γυναίκα:
Τη
γυναίκα που όλη τη ζωή της ήταν προσφορά
και θυσία στο βωμό της οικογένειας, της
κοινωνίας, της εποχής, της μοίρας
της….
Επέλεξα
να σας διαβάσω ένα απόσπασμα που
αναφέρεται στην αλληλεγγύη που έδειξαν
οι γυναίκες της Μπαμπίνης όταν οι άνδρες
στρατεύτηκαν για το μέτωπο στη Μικρασία.
1921:
«Με
την πάροδο των ημερών αλλάζει το υπάρχον
σκηνικό , καθώς μπήκαν εις τον χορόν και
οι γυναίκες, όχι μόνον των νοικοκυραίων,
αλλά όλες του χωριού συνολικά.Και τότε
συνετελέσθη το ακατόρθωτο εις άλλες
στιγμές: παλιές έριδες και έχθρες
παραμερίστηκαν, φθόνοι και αντιπαλότητες
ακόμη, μπήκαν εις την άκρη και αδελφωμένες
αποφάσισαν όλες να παράσχουν την βοήθειά
τους και την αλληλεγγύη τους, εν πρώτοις
εις τις οικογένειες που είχαν
μεγαλύτερη ανάγκη και στην
συνέχεια,επιμερίζοντας τις ανάγκες
με προγραμματισμό, εις όλο το χωριό.
Χαρακτηριστικά
μου έλεγε ο παππούς, ότι κατά την διάρκεια
του φυτέματος των καπνών από τα Βαρκά
μέχρι τις Παπαδόπλες μαυρολογούσε ο
τόπος από την παρουσία των γυναικών,
χωρίς άνδρες,να αυλακώνουν οι ίδιες το
χωράφι και στη συνέχεια να φυτεύουν οι
ίδιες με σειρά και επιμέλεια τα
προγραμματισμένα χωράφια.Αυτό συνέβη
και με τη σπορά του καλαμποκιού, όπου
μερικές γυναίκες ξεπέρασαν και τους
άνδρες και τους παρασποριάρηδες.
Συγκινητικές
είναι οι στιγμές, και ιστορικές μαζί,
βλέποντας ένα τσούρμο γυναικών να
θερίζουν τα πρώιμα σπαρτά εις τα χωράφια
μέχρι τις μεσημβρινές ώρες της ημέρας
και κατόπιν μέσα εις το καταμεσήμερο,
να κατευθύνονται με τις ψεκαστήρες στον
ώμο για το ράντισμα των αμπελιών της
αμπελουργικής περιοχής από τις Λάμπρες
μέχρι τις Σκάλες».
Θαύμασα
αυτές τις αντρογυναίκες της Μπαμπίνης!
Στο
σημείο αυτό αξίζει να αναφέρω ότι ο
συγγραφέας έχει στο αρχείο τουεπιστολή
της μητέρας του προς το στρατευμένο
τότε αρραβωνιαστικό τηςπου
του γράφει ότι τα σπαρτά μεγάλωσαν
και άρχισε το βοτάνισμά τους… Προφανώς,
με τη γραφή της θέλει να τον καθησυχάσει.
Η καλλιέργεια και η παραγωγή στο
χωριό εξελίσσονται κανονικά. Άρα, μην
ανησυχεί.
Εδώ,
δανείζομαι τους στίχους του Εθνικού
μας ποιητή Διονυσίου Σολωμού και τους
αφιερώνω στις Γυναίκες της Μπαμπίνης:
«ψυχή
μεγάλη και γλυκειά μετά χαράς σ’ το λέω
Θαυμάζω
τες γυναίκες μας και στ’ όνομά τους
μνέω»
Η
στιγματισμένη:
Ο
Α.Κ. σε αρκετά σημεία θα αναφερθεί και
στην υποβαθμισμένη θέση της γυναίκας
στην αγροτική κοινωνία της Μπαμπίνης
και της ευρύτερης περιοχής. Καθώς και
στα αυστηρά ήθη της εποχής που απαιτούσαν
την άψογη ηθική της γυναίκας. Σε
αντίθετη περίπτωση η γυναίκα ήταν
στιγματισμένη. Και για να χρησιμοποιήσω
τη λέξη του συγγραφέα «μελετημένη»!
Αυτός ήταν ένας βαρύς χαρακτηρισμός
για τη νέα και φυσικά είχε βαριές
επιπτώσεις στη ζωή και κυρίως στην
παντρειά της.
Ενδεικτική
περίπτωση η
όμορφη Ευτυχία.Ο πρώτος έρωτας του
Φαίδωνα.
Όταν
ο νεαρός Φαίδων πήρε την επιστολή του
πατέρα του με τις πληροφορίες για την
καλλονή, όπως περιγράφει την κοπέλα,
παρόλα τα θετικά που διάβασε για την
οικογένειά της, κλονίστηκε όταν διάβασε
τη λέξη: με-λε-τη-μέ-νη!
Σας
διαβάζω την επιστολή του πατέρα ο οποίος
είχε αναλάβει να αντλήσει πληροφορίες
για το συγκεκριμένο κορίτσι:
«Αγαπητέ
Φαίδων
Όσον
αφορά δια το ανατεθέν εις εμέ θέμα της
διερευνήσεως περί την συμπεριφορά και
το ποιόν του κοριτσιού, σήμερα που σου
γράφω πήρα από τη θεία σου την απάντηση
η οποία είναι η εξής: η οικογένεια είναι
πολύ καλή, πολύτεκνη βέβαια, έντιμη,
ήσυχη, προοδευτική, φιλεργατική κτλ..,
αλλά η κοπέλα μελετημένη. Επειδή αυτά
σχεδόν πάντοτε μικράν αλήθειαν έχουν
με την πραγματικότητα, είμαι πρόθυμος
να συνταχθώ μαζί σου όποιαν απόφασιν
πάρεις.»
Λίγες
μέρες μετά, με τον πατέρα και το θείο
Στάθη, ο Φαίδων αρραβωνιάζεται μια άλλη
γυναίκα, παραμερίζοντας τον έρωτα!
Ο
χαρακτηρισμός «μελετημένη», έστω και
αμφισβητούμενος, φάνηκε πιο δυνατός
από τον κεραυνοβόλο έρωτα! Ήταν άραγε;
Αυτό μόνο ο Φαίδων το γνωρίζει…
Κλείνοντας
να τονίσω και πάλι την αξία αυτού του
βιβλίου και τη μεγάλη προσφορά του
συγγραφέα στον τόπο του.
•Στις
σελίδες του ο αναγνώστης θα περιηγηθεί
στη Μπαμπίνη, θα τη γνωρίσει και θα
κατανοήσει την τοπική ιστορία.
•Θα
μελετήσει την τοπιογραφία και
ανθρωπογεωγραφία ενός Ξηρομερίτικου
χωριού.Την κοινωνική, οικονομική
,πολιτιστική ανάπτυξη και τη σύγχρονη
μορφή του.
•Το
βιβλίο μας δίνει γεγονότα της τοπικής
ιστορίας τα οποία μπορούμε να τα
συσχετίσουμε με τα σημαντικότερα
γεγονότα της εθνικής ιστορίας.Και μέσα
από το τοπικό γίνεται καλύτερα κατανοητό
το εθνικό γεγονός.
•Σημαντική
αρετή του συγγραφέα θεωρώ ότι τα
περισσότερα κείμενα είναι βιωματικά.
Κυρίως αυτά που καλύπτουν τις δεκαετίες
του 40, 50. Ο μικρός τότε Αλέξανδρος άκουγε,
παρατηρούσε και κατέγραφε στη μνήμη
του, σαν σε πλάκα γραμμοφώνου, όλα όσα
βίωνε.Και σήμερα ο συγγραφέας Αλέξανδρος
τα μοιράζεται με τους αναγνώστες του
βιβλίου του.
Κάποια
άλλα κείμενα στηρίζονται στην καταγραφή
προφορικών μαρτυριών από τον ίδιο το
συγγραφέα. Μαρτυρίες ανθρώπων που βίωσαν
τα γεγονότα και δίνουν τη δική τους
ερμηνεία γι’ αυτά.
•Α.
Κ. Διασώζει στοιχεία του λαϊκού πολιτισμού
της Μπαμπίνης και όλου του Ξηρομέρου
όπως:το προξενιό,η προίκα, ο γάμος, η
γέννηση και οι μαμές, η ένδυση, το πανηγύρι
κλπ.
•Διασώζει
επίσης, λέξεις και εκφράσεις των
Μπαμπινιωτών και γενικότερα των
ξηρομεριτών. Ενδεικτικά αναφέρω:
ακουρμαίνομαι[το
ρήμα σημαίνει αφουγκράζομαι κάτι με
προσοχή]. Μην φουνάζεις δυνατά κι’
ακουρμαίνουντε οι γυναίκις.(σελ. 149)
Ξενταφιάζω [
το ρήμα είναι σύνθετο από το μόριο ξε
και το ρήμα ενταφιάζω. Μεταφορικά
σημαίνει διαλύω, εξουθενώνω…]. Μαρές
θα τα χαλάσουμει, θα τα ξενταφιάσουμει
τα παπούτσια. (σελ.150)
Λαμπάζω [το
ρήμα σημαίνει εκφοβίζω κάποιον, τρομάζω
κάποιον ή εγώ από κάτι]. Έρχετει ένας
απ’ αφνούς με τα φτερά τ’ς Ιταλούς κι
με λάμπαξει! (σελ.172)
Καβούλι [προσυμφωνημένος
τόπος συνάντησης, από το τούρκικο kabul].
Να με συντροφεύσεις μέχρι την Παναγία
στο Λιγοβίτσι, όπου έχω καβούλι να
ιδωθούμε…(σελ.123)
• Κάποιες περιγραφές
του Αλέξανδρου Κυριαζή θυμίζουν Αλέξανδρο
Παπαδιαμάντη.
Για παράδειγμα η περιγραφή της γιαγιάς
Χρυσάνθης:
«Η
ογδοηκοντούτις γιαγιά Χρυσάνθη καθ’
όλο το απόγευμα σήμερον δεν την χωρά ο
τόπος. Περιφέρεται ασκόπως ατενίζοντας
τον δρόμον της επιστροφής των γεωργών
που ανακάμπτουν από την σποράν των
αγρών. Βηματίζει ασυναισθήτως ως εν
ονείρω ζώσα εις το πλακόστρωτον της
αυλής, μονολογούσα λόγια τινά ασυναρτησίας,
δηλούσα έτσι τον εκνευρισμό της…[…]
Έλυσε
μηχανικά το μαύρο κεφαλομάνδηλό της
και αμέσως το επανέδεσε μέχρι το
κατωσάγωνο…»[σελίδα
: 209 ]
Κυρίες
και κύριοι, φίλες και φίλοι, προτείνω
να διαβάσετε αυτό το βιβλίο όλοι
σας!
Κύριε
Αλέξανδρε, καλοτάξιδο και καλοδιάβαστο
και αυτό το βιβλίο σας! Και του χρόνου
να παρουσιάσουμε το επόμενο!
Εδώ,
θα σας καληνυχτίσω με την ευχή:
«πάλι
καλές αντάμωσες πάλι ν’ ανταμωθούμε»!
Σημείωση: Το
κείμενο εκφωνήθηκε στην Παρουσίαση του
βιβλίου του Αλέξανδρου Κυριαζή που
έγινε στη Μπαμπίνη 11 Αυγούστου 2015.
XIROMERONEWS
