Γράφει ο Απόστόλης Κομπλίτσης
Στη νεοελληνική οικογένεια τα παιδιά παντρεύονταν κατά σειρά
ηλικίας.0ι θυγατέρες προηγούνταν κι ακολουθούσαν τα
παλικάρια, µε τη
σειρά τους κι αυτά. Ήταν ατιµωτικό για τον άντρα να
παντρευτεί πρώτος
και ν’ αφήσει αδελφή µεγαλύτερη ή µικρότερη ανύπαντρη. Πολλά
παλικάρια έµεναν ανύπαντρα, γιατί δεν µπόρεσαν ν’
αποκαταστήσουν τις
αδελφές τους.
Μέχρι και τις αρχές
του 20ου αιώνα (1920) η φροντίδα για τον γάµο
των παιδιών ήταν µέληµα και καθήκον των γονιών και µάλιστα
του
πατέρα. Αυτός έπρεπε να δώσει την τελική συγκατάθεση, « να
γίνει η
γνώµη του » , « να δώσει την ευχή του » .Το έθιµο αυτό
στηριζόταν στο
αίσθηµα ευθύνης των γονιών να στεριώσουν κοινωνικά και
οικονοµικά
τα παιδιά τους, που έφτιαχναν καινούργια οικογένεια ,και
στην
υποχρέωση, που εθιµικά αναλάβαιναν, να δώσουν σ’ αυτά ένα
µέρος
της περιουσίας τους, κινητής ή ακίνητης, µε τη µορφή της
προίκας.
Ο θεσµός της
προικοδότησης των θυγατέρων είναι πανάρχαιος και
από τα οµηρικά χρόνια φτάνει µέχρι την εποχή µας .Για αιώνες
αµέτρητους από τα φυσικά και επίκτητα προσόντα της νύφης
(οµορφιά,
ψυχική και πνευµατική καλλιέργεια κτλ.) το πρώτο που
εξεταζόταν
ήταν η προίκα της. Η απροίκιστη ήταν κοινωνικά κατώτερη και
δύσκολα βρισκόταν γαµπρός να τη ζητήσει σε γάµο.
Η γυναίκα δεν εργαζόταν.
Τα βάρη του γάµου τα σήκωνε αποκλειστικά
και µόνο ο άντρας. Αυτός είχε την υποχρέωση να συντηρεί τη
σύζυγό
του , ανάλογα µε την κοινωνική της θέση , και να µεγαλώνει ,
µε
ανάλογο τρόπο και πάλι , τα παιδιά του. Η προίκα της
γυναίκας
αποτελούσε τη συνεισφορά της στον οικογενειακό προϋπολογισµό
και
µια ελάφρυνση του συζύγου από τα οικονοµικά βάρη της
οικογένειας.
Από τα πρώτα
βυζαντινά χρόνια ( 5ος αι. µ.Χ.) για τη σύσταση της
προίκας συντάσσονταν προικώα έγγραφα. Η συνήθεια αυτή
κράτησε
σε όλη τη βυζαντινή περίοδο και συνεχίστηκε στα χρόνια της
Τουρκοκρατίας .Τα έγγραφα αυτά ονοµάζονταν προικοσύµφωνα
(αλλού
προικοχάρτια, αρραβωνοχάρτια κτλ.) και στα χρόνια της
Τουρκοκρατίας
συντάσσονταν από κληρικούς, ιερείς ή µοναχούς, που εφάρµοζαν
το
οικογενειακό δίκαιο στους υπόδουλους Έλληνες. Η σύνταξή τους
γινόταν πάντα µε παρουσία µαρτύρων, που ήταν υποχρεωµένοι να
υπογράψουν το προικοσύµφωνο. Το προικοσύµφωνο συντασσόταν
πριν
από τον γάµο. Η προίκα παραδινόταν στον γαµπρό πριν από τη
στέψη.
Περιλάµβανε είδη ρουχισµού , έπιπλα, οικιακά σκεύη,
κοσµήµατα, ζώα
(πρόβατα, βόδια ),νοµίσµατα κ.ά.. Περιλάµβανε βέβαια και όλα
τα ακίνητα ( σπίτια, αµπέλια, χωράφια, ελαιοκτήµατα κτλ.),που
περιγράφονταν µε κάθε λεπτοµέρεια ( θέση, έκταση , γείτονες
κτλ.).
Ο σύζυγος είχε την
υποχρέωση να διαχειρίζεται καλά την προίκα της
συζύγου και να φροντίζει για τη διατήρηση και την
ακεραιότητά της. ∆εν
είχε το δικαίωµα να εκποιήσει ή µε άλλο τρόπο να παραχωρήσει
κάποιο
από τα προικώα ακίνητα. Η κυριότητα των ακινήτων ανήκε στη
σύζυγο
και µόνο την επικαρπία είχε ο σύζυγος .Αν πέθαινε ο σύζυγος
ή αν
χώριζε το ανδρόγυνο, η προίκα έµενε στη γυναίκα ως
ιδιοκτησία της. Αν
πέθαινε η σύζυγος, τότε ένα µέρος της προίκας κληρονοµούσε ο
σύζυγος
και το µεγαλύτερο µέρος κληρονοµούσαν τα παιδιά. Αν το
αντρόγυνο
δεν είχε αποχτήσει παιδιά, τότε η προίκα γύριζε στον
προικοδότη, αν
ζούσε, ή στους νόµιµους κληρονόµους του.
Προικοσύμφωνο από το ( προσωπικό μου
αρχείο)
Χωρίς να αναγράφω
όλο το κείμενο της συμφωνίας και τις διαδικασίες του συμπεθεριού.
ένα ζευγάρ βόιδια
(για να κάντι χουράφ)
ένα σαμάρ
μια σαμαρτρουχιά
δύου ταϊσάρια υφαντά
είκους γίδια κι του
χουράφ΄πέρα τς λίμπις
30 ουκάδες ασβέστ΄
Ένα φουρτσέρ
γιουμάτο ρούχα κι αλλαξιές:
τσουράπια
μσουφόρια
βρακιά
σιγγούνια
ρόμπις
τσιμπέρια
μπρουστουποδιές
10 πήχις τσίτια
Κ΄απού σκτιά;
δυο σαέζματα
τέσσερις
μπαντανίες
δύου βελέντζις
δύου απλάδια
ένα πανωφόρ΄
δύου σακούλια
δύου σώβρακα
μάλλινα
